.
Święty wyznawca (1295-1327).
Kościół p.w. św. Mikołaja w Kalkar, Nadrenia-Westfalia
ok. 1510
Urodził się około roku 1295 w Montpellier w Langwedocji, jako jedyny syn gubernatora miasta. Jego matka bardzo długo nie mogła doczekać się potomstwa, modliła się żarliwie o pomoc do Matki Bożej. Po wielu latach narodził się Roch, z czerwonym znamieniem w kształcie krzyża na piersi.
Św. Roch wśród ofiar zarazy
Jacopo Bassano, ok. 1575r.
Pinacoteca di Brera w Mediolanie, Lombardia
Gdy miał dwadzieścia lat rozdał cały majątek, jaki odziedziczył po śmierci rodziców
i wyruszył do Rzymu. We włoskim Acqapendente zaskoczyła go epidemia dżumy. Postanowił pozostać na miejscu i pomóc chorym w miejscowym szpitalu, później doglądał chorych w Cesenie, Rimini, Novarze i Rzymie. Przebywając w Wiecznym Mieście przez trzy lata, zasłynął wieloma cudownymi uzdrowieniami.
Św. Roch błaga Matkę Bożą o uzdrowienie ofiar zarazy
Jacques Louis David, 1780r.
Musee des Beaux-Artes w Marsylii, Prowansja
W drodze powrotnej do Francji nabawił się dżumy w Piacenzie. Aby nie zarazić innych, schronił się w pobliskim lesie, Panu Bogu polecając staranie o siebie. Tam według legendy wytropił go pies, który przynosił mu codziennie pożywienie. Po cudownym powrocie do zdrowia wyruszył w dalszą drogę. Na granicy francuskiej wzięto go za szpiega i wtrącono do więzienia. Policja miała to uczynić na polecenie wuja św. Rocha, burmistrza miasteczka w którym złapano Świętego.
Napis na szarfie głosi "Eris in peste patronus" (Będziesz w chorobach patronem)
Kościół p.w. św. Rocha w Deursen, Brabancja
Przez pięć lat nierozpoznany przebywał w więzieniu, gdzie zmarł
16 sierpnia 1327 roku. Mieszczanie z Montpellier rozpoznali go po znamieniu, jakie nosił od urodzenia. Pod jego głową znaleziono kartkę z napisem, że ci którzy będą wzywali pomocy św. Rocha w czasie zarazy, zostaną uleczeni.
Sarkofag z relikwiami św. Rocha
Kościół p.w. św. Rocha w Wenecji
W 1372 roku relikwie św. Rocha przeniesiono do Arles. W 1485 roku przewieziono je do Wenecji i umieszczono w nowo wybudowanym kościele pod Jego wezwaniem.
W 1575 roku papież Klemens VIII przekazał do kościoła w Rzymie relikwię ramienia, a kościołowi w Montpellier - fragment pielgrzymiej laski i relikwię kości piszczelowej.
Fragment pielgrzymiej laski św. Rocha
Kościół p.w. św. Rocha w Montpellier, Langwedocja
Gdy sobór w Konstancji w 1414 roku był zagrożony epidemią dżumy zorganizowano publiczną procesję i modlitwy za wstawiennictwem św. Rocha. Jego znaczenie jako patrona ratującego od zarazy wzrosło znacząco po kolejnej epidemii, jaka nawiedziła Italię w latach 1477-79. Za pontyfikatu papieża Pawła III w Wenecji (1477) i w Rzymie (1499) powstawały bractwa św. Rocha opiekujące się chorymi, które papież Paweł IV w 1556 podniósł do rangi arcybractwa.
Św. Sebastian ze św. Wawrzyńcem i św. Rochem (po prawej)
Giovanni Buonconsiglio, 1500r.
Kościół p.w. św. Jakuba Większego (San Giacomo dell Orio) w Wenecji
Papież Aleksander VI wystawił w Rzymie kościół ku jego czci, a papież Pius IV ufundował szpital w 1560 roku, oddając go bractwu św. Rocha pod opiekę.
W 1585 roku papież Grzegorz XIII umieścił jego imię w Martyrologium Rzymskim, ponownie zatwierdził Urban VIII w 1644 roku. Do rozpowszechnienia kultu św. Rocha wydatnie przyczynili się franciszkanie, uważający św. Rocha za swojego tercjarza.
Kościół p.w. św. Rocha w Montpellier, Langwedocja
Kościół p.w. św. Rocha w Rzymie
Sanktuaria św. Rocha znajdują się w Wenecji, Arles, St. Roch Berg, Huy i Anversa.
Klasztor pobenedyktyński w Kuchbach, Bawaria
Kult św. Rocha w Polsce
Najstarsza kaplica ku czci Świętego została ufundowana w Oławie w 1385 roku. Działały liczne bractwa, teatry jezuickie wystawiały sztuki teatralne o jego życiu.
W XVIII wieku biskup poznański Szczepan Wierzbowski w kościele p.w. Św. Krzyża
w Warszawie powołał Bractwo św. Rocha, które zatwierdziła Stolica Apostolska, obdarzając je wieloma odpustami. Celem Bractwa był postęp w cnocie i wzajemna pomoc w chorobie. To właśnie dla tego Bractwa w 1707 roku ks. Wawrzyniec Stanisław Bennik napisał Gorzkie Żale (Snopek Miry z Ogrodu Getshemańskiego albo Żałosnej Męki Syna Bożego rozpamiętywanie).
Wizja św. Rocha
Szymon Czechowicz, ok. 1750r.
Lwowska Galeria Sztuki we Lwowie
W dzień św. Rocha rozniecano nowy ogień, tradycyjnym sposobem, przez tarcie kawałków drewna. Potem palono zioła poświęcone poprzedniego roku na uroczystość Matki Bożej Zielnej oraz palmy wielkanocne, a ksiądz egzorcyzmował od zarazy powietrza i mizernego żywota. Krowy przeganiano przez dym z ziół, aby chronił je od chorób.
Panorama Mińska w XIX wieku.
Po prawej stronie najprawdopodobniej widoczna wieża kościoła rochitów.
W 1713 roku biskup wileński Konstanty Kazimierz Brzostowski założył Braci Miłosierdzia od św. Rocha (rochici), polskie zgromadzenie zakonne dla ratowania dotkniętych zarazą i grzebania zmarłych. Miało ono swoją siedzibę przy szpitalu
św. Rocha w Wilnie. Pierwszym przełożonym był ks. Karol Lutkiewicz. Oprócz trzech prostych ślubów składali ślub czwarty, przychodzenia z pomocą ubogim i zarażonym morowym powietrzem. Wszyscy zakonnicy byli braćmi, tylko jeden spośród nich przyjmował święcenia kapłańskie dla niesienia pomocy duchowej pozostałym. Utrzymywali się z jałmużny. Ich ubiór stanowiła szara, długa szata (później zamieniona na białą), czarny krótki płaszcz z wyszytą na lewym boku czaszką oraz czarna czapka i skórzany pas. W 1737 roku zgromadzenie otrzymało dekret pochwalny papieża Klemensa XII. Wypełniali tak gorliwie swoje obowiązki, że w czasie zarazy w 1753 roku wymarli wszyscy bracia. W Wilnie zgromadzenie istniało do końca XVIII wieku, w Mińsku od 1752 do 1821, w Kownie od 1750, w Worniach od 1743 i w Kęstajciach od 1783 roku. Klasztory te przestały istnieć po 1840 roku.
Kościół p.w. św. Rocha w Miłkowicach Maćkach
W Miłkowicach Maćkach znajduje się sanktuarium diecezjalne św. Rocha. Święty miał się objawić mieszkańcom wsi w XVII wieku, na miejscu gdzie obecnie znajduje się ołtarz główny kościoła pod jego wezwaniem. Przy kościele jest kapliczka ze studzienką, z której woda ma właściwości lecznicze.
Kościół p.w. św. Rocha w Grodzisku, 1710r.
Mieszkańcy mazowieckich Lipnik w czasie epidemii cholery, jaka nawiedziła te tereny w drugiej połowie XIX wieku, złożyli ślub, że w co roku będą obchodzić uroczyście dzień św. Rocha, jeśli zaraza ustąpi. Tak też się stało, a od tamtego czasu mieszkańcy przychodzili na uroczystą sumę w kościele parafialnym. Po Mszy rozchodzili się do swoich wiosek, a przy domu wybranego gospodarza rozpalano ognisko, odmawiano przy nim modlitwy i śpiewano pobożne pieśni. Później wszyscy świętowali przy wspólnym stole i ludowych melodiach.
Kościół p.w. św. Rocha w Dobrzeniu Wielkim
W Dobrzeniu Wielkim koło Opola wystawiono drewniany kościółek około roku 1669, po tym jak chłopiec z psem ukazywał się kilkakrotnie na jego miejscu dzieciom zbierającym jagody, a później we śnie ukazał się pewnej pobożnej kobiecie i nakazał wybudowanie na wzgórzu kaplicy św. Rochowi. Mieszkańcy uczynili to tym chętniej, że wsi zagrażała epidemia dżumy. Legendy mówią, że nad kościołem ukazali się walczący konno rycerze, jako ostrzeżenie przed nadchodzącą wojną siedmioletnią. Kościół przebudowano w 1752 roku. W styczniu 1945 wojska sowieckie kilkakrotnie go podpalały, ale mieszkańcom udawało się ugasić ogień, zanim wyrządził większe szkody.
Kościół p.w. św. Rocha i św. Sebastiana w Nysie
Późnorenesansowy budynek wystawiony jako wotum, obecnie niszczeje nieużywany
W wielu miejscowościach kult św. Rocha przetrwał wieki, a odpusty nadal gromadzą rzesze wiernych, m.in.: w Osieku nad Notecią, Górznie koło Ostrowa Wielkopolskiego, Mikstacie na Wzgórzach Ostrzeszowskich, Parzynowie koło Kobylej Góry, Woli Wiązowej, Boczkach Chełmońskich, mazowieckim Brochowie, Gostyniu Starym, Wieszczyczynie i Wąchocku.
Carlo Crivelli, ok. 1493r.
Wallace Collection w Londynie
Patron:
Montpellier, Parmy, Wenecji i wielu innych włoskich miast, ogrodników, rolników, szpitali, więźniów, osób fałszywie oskarżonych, pielgrzymów, aptekarzy, lekarzy, brukarzy, krawców, stolarzy, szczotkarzy. Wzywany w obronie przed zarazą, wścieklizną, problemami z kolanami i chorobami skóry. Opiekun zwierząt domowych.
Ikonografia:
Przedstawiany jako pielgrzym. Jego atrybutem jest: anioł, pies, torba i kij pielgrzymi.
Kaplica św. Rocha na górze św. Rocha w Bingen, Nadrenia
Impresje muzyczne:
Giovanni Gabrielli "Musica per San Rocco"
Johann Heinrich Schmelzer "Missa Peregrina in honorem Sancti Rochi"
Varia:
W niektórych kościołach pod wezwaniem św. Rocha w dzień jego święta rozdawany jest poświęcony "chlebek św. Rocha."
Na drzwiach włoskich domów umieszczano litery VSR (Vivat Sanctus Rochus), aby uchronić mieszkańców od zarazy.
Procesja św. Rocha
Canaletto Mł., ok. 1735r.
National Gallery w Londynie
W filmie "Ojciec chrzestny II" pokazano procesję św. Rocha, w czasie której figurę Świętego niosą członkowie Bractwa św. Rocha.
Przysłowia:
Na święty Roch w stodole groch.
O świętym Rochu strzelaj bez prochu.
Od św. Rocha w polu socha.
Lektura:
bł. Jakub de Voragine "Złota legenda" - "Żywot św. Rocha"
