Św. Laserian z Leighlin

Święty biskup i wyznawca (ok.566-ok.638).

Znany również jako: Laserian mac Nadfraeh, Laisren, Lamliss, Lasreane, Lasserian, Molasse, Molaisre, Molios.

Św. Laserian

Witraż w katedrze w Old Leighlin

Święty przyszedł na świat w Irlandii, jako syn Cairela i Blithy. Już jako chłopiec został oddany na naukę do opata św. Mury (Murina) z klasztoru Othan Mor (obecnie Fahan). Po osiągnięciu dojrzałości osiedlił się na wyspie nazywanej do dziś Holy Island, niedaleko wyspy Aran. Tam jako pustelnik przeżył w niewielkiej grocie kilka lat, do czasu gdy wyruszył z pielgrzymką do Rzymu.

Holy Island

Obecnie wyspa jest siedzibą tybetańskich buddystów

Dokładnie nie wiadomo ile czasu tam spędził, ale większość wczesnych źródeł podaje iż cztery lata. Podczas pobytu w Wiecznym Mieście został wyświęcony na księdza przez papieża św. Grzegorza Wielkiego. Postanowił wrócić do Irlandii, aby krzewić wiarę na wyspie.

W prowincji Leinster nad rzeką Barrow, w miejscu nazwanym Lethglenn (późniejsze Old Leighlin), założył klasztor, do którego w krótkim czasie zaczęli napływać mężczyźni pragnący poświęcić się Panu Bogu. O wielkości i randze klasztoru świadczą prace archeologiczne przeprowadzone w latach 2001-2002, w czasie których odkryto, iż teren klasztorny obejmował aż 44 budynki z okresu pomiędzy V a XV wiekiem.

 Katedra św. Laseriana w Old Leighlin, ok. 1780 r. i obecnie

Pod koniec życia św. Laserian otrzymał z rąk papieża Honoriusz paliusz biskupi, a siedzibą nowo mianowanego dostojnika zostało Old Leighlin. Tu też biskup zwołał synod w 630 roku na którym ustalono, że Kościół irlandzki powinien przyjąć ustalanie daty obchodów Wielkanocy, tak jak to czyni papież, a z nim cały katolicki świat.

Św. Laserian zmarł ok. roku 638. Miejsce jego pochówku nie jest znane. Niektóre źródła wskazują na katedrę w Old Leighlin, inne na teren w pobliżu kamiennego krzyża nieopodal katedry.

Źródło św. Laseriana w Old Leighlin,

z tyłu kamienny krzyż w pobliżu którego miał zostać pochowany.

Ikonografia:

Przedstawiany jako biskup. Jego atrybutami są: paliusz, pastorał, mitra, katedra.

Patron:

Diecezji Leighlin.

Św. Bernard z Carinola OSB

Święty biskup i wyznawca (ok.1040-1109).

Znany również jako: Bernard z Kapui.

Przyszły święty urodził się około roku 1040 w Kapui w zamożnej rodzinie. Nauki pobierał u benedyktynów z klasztoru w Monte Cassino, pod kierownictwem opata Dezyderego (późniejszego papieża Wiktora III). Młodzieńca cechowała mądrość, prawość i czystość. Razem z nim nauki w klasztorze pobierał Hildebrand z Soany (św. papież Grzegorz VII) oraz św. Piotr Damiani.

Po ukończeniu studiów Bernard otrzymał święcenia kapłańskie z rąk opata. Jego cnoty i fakt, że jego rodzina sprzyjała normandzkim księciom, sprawiły, iż został poproszony przez Ryszarda II, księcia Kapui o pełnienie funkcji jego spowiednika i doradcy (pod koniec życia książę, pociągnięty przykładem ks. Bernarda, wstąpił do klasztoru).

 Katedra w Carinoli, Kampania

Gdy na początku 1068 roku zmarł biskup Forum Claudii, mieszkańcy zgodnie ze zwyczajem wybrali Bernarda. W marcu w Kapui odbył się synod biskupów, na którym potwierdzono ważność wyboru papieża Wiktora III. Przy tej okazji, dnia 21 marca, w Niedzielę Palmową papież udzielił sakry biskupiej swojemu uczniowi. Nowy biskup z wielką troską zajął się ubogą diecezją, a w 1100 roku przeniósł stolicę biskupstwa do Carinoli, gdzie już w latach wcześniejszych wybudował katedrę pw. NMP i św. Jana Chrzciciela i pałac biskupi.

Relikwiarz św. Bernarda z Carinola

Katedra w Carinola, Kampania

Zmarł w 1109 roku, osiągnąwszy sędziwy wiek. Pochowano go w katedrze w marmurowym sarkofagu.

Patron:
Carinoli.

Ikonografia:
Przedstawiany w stroju biskupa. Jego atrybutem jest: pastorał, księga, mitra.

Św. Aurea z San Millan

Święta dziewica i pustelnica (1042-1069).

Znana również jako: Oria.

Św. Aurea, kościół pw. NMP w Villavelayo, La Rioja 

Aurea przyszła na świat w 1042 roku w Villavelayo, będącego częścią Taify Saragossy, podporządkowanej muzułmańskim Maurom (obecnie w prowincji La Rioja), w rodzinie Garcii i św. Amunii. Jako dziecko pobierała nauki u mnicha Munio, który zapoznał ją między innymi z żywotami świętych męczenników. Szczególnym nabożeństwem Aurea darzyła św. Agatę, św. Cecylię i św. Eulalię.

Klasztory San Millan de Yuso (na pierwszym planie) i San Millan de Suso

Gdy dziewczynka podrosła przekonała matkę, że jej przeznaczeniem jest życie w odosobnieniu. Ulegając jej prośbom rodzice udali się wraz z nią do kastylijskiego klasztoru św. Emiliana (San Millan de la Cogolla), aby zwrócić się z prośbą do opata św. Dominika z Silos o duchowe kierownictwo nad Aureą. Po namyśle ten świątobliwy benedyktyn nakazał wybudowanie małej pustelni w pobliżu klasztornego kościoła i tam w całkowitym niemal odosobnieniu dziewczyna spędziła resztę swoich dni. Najwięcej czasu poświęcała modlitwie i umartwieniom, poza tym haftowała szaty dla klasztoru i wypiekała komunikanty do Mszy św.

W wieku 20 lat została obdarzona wizją swoich ulubionych świętych, które zachęcały ją do jeszcze gorliwszego oddania się Panu Jezusowi, a sama św. Eulalia miała podarować jej gołębia, symbol niewinności, czystości, miłości i pokory. Pustelnica godzinami modliła się i umartwiała nie bacząc na nic, co mogłoby ją od tego odciągnąć.

Ołtarz główny w klasztorze św. Emiliana (San Millan de Yuso),

w którym przechowywane są relikwie św. Aurei

Zimą 1070 roku rozchorowała się poważnie i czując zbliżający się kres ziemskiego życia wezwała opata Piotra V z Ostatnim Namaszczeniem. Wkrótce po otrzymaniu sakramentu zmarła. Opinia świętości jaka jej towarzyszyła jeszcze za życia, jej roztropność w udzielaniu rad potrzebującym sprawiła, że do jej maleńkiej pustelni zaczęli pielgrzymować wierni, uważając ją za świętą i prosząc o jej wstawiennictwo w wypraszaniu łask u Pana Boga. W 1609 roku relikwie św. Aurelii przeniesiono do kościoła „niższego” (San Millan de Yuso, czyli kościoła położonego niżej od San Millan de Suso).

Patronka:

Villavelayo, hafciarek.

Ikonografia:

Przedstawiana w habicie benedyktyńskim. Jej atrybutem jest gołąb, lilia, księga, różaniec.

Św. Jan Ogilvie SI

Święty kapłan i męczennik (1579-1615).
 

Nieznany malarz z Douai

Mitchell Collection, Glasgow

Jan urodził się w 1579 roku w rodzinie szanowanego lairda Waltera Ogilvie, protestanckiego urzędnika królewskiego w szkockim Drum-na-Keith. Jego matka, Agnieszka, była żarliwą katoliczką (jej dwóch braci było jezuitami), niestety nie zdążyła wpoić synowi wiary, ponieważ zmarła, gdy ten miał dwa lata. Walter ożenił się ponownie, tym razem z protestantką.

Szesnaste stulecie przyniosło niemal całkowitą likwidację Kościoła katolickiego w Szkocji. Herezja Jana Knoxa i opór katolickiej królowej Marii Stuart przeciw herezjom zradykalizował zwolenników protestantyzmu, co doprowadziło do licznych walk. W 1560 roku parlament szkocki ogłosił kalwinizm religią państwową, usuwając jurysdykcję Stolicy Apostolskiej nad Szkocją oraz zabraniając odprawiania Mszy św. Rozpoczął się bardzo ciężki okres dla katolików. Katolickim rodzicom odbierano dzieci i oddawano na wychowanie protestantom, za wyznawanie „papistowskich przesądów” groziły dotkliwe kary pieniężne, konfiskata majątku oraz wygnanie. Musiało minąć ponad dwieście lat, aby w 1793 roku ogłoszono niewielkie swobody religijne dla katolików.

Dorastającego Jana wysłano, zgodnie z ówczesnym zwyczajem, na dalszą edukację do Europy, na kontynent. Tam, w krótkim czasie, poznając doktrynę katolicką młodzieniec postanowił się nawrócić i rozpocząć naukę w Kolegium Szkockim. Kolegium założono w 1594 roku w Douai, wzorując się na Kolegium Angielskim. W czasie, gdy Jan doń wstępował kolegium swoją tymczasową siedzibę miało w belgijskim Lowanium (Louvain). Stamtąd młody konwertyta przeniósł się do benedyktynów w Ratyzbonie (Regensburg), dalszą naukę kontynuował na Uniwersytecie Palackim w Ołomuńcu, prowadzonym przez jezuitów.

Dnia 24 grudnia 1599 roku Jan wstąpił do Towarzystwa Jezusowego (TJ, Societas Iesu, SI) w Brnie. W szkole, oprócz religijnej wiedzy ogólnej, studiował nauki przyrodnicze i klasykę. Śluby wieczyste złożył 26 grudnia 1601 roku. Przełożeni wysłali go na trzyletni kurs filozofii do Grazu. Poczynił tak duże postępy w naukach, że w 1607 roku został wykładowcą na Uniwersytecie Wiedeńskim. Po jedenastu latach w zakonie, w 1610 roku, w Paryżu otrzymał święcenia kapłańskie i po prymicji został wysłany do normandzkiego Rouen.

Ksiądz Jan prosił władze zakonne o skierowanie go z posługą do Szkocji, aby tam mógł odprawiać Msze św. dla nielicznych katolików, którzy mimo prześladowań, pozostali wierni  Kościołowi katolickiemu. Tymczasem sytuacja w Szkocji zmieniła się wraz z przyjęciem korony angielskiej przez Jakuba VI (odtąd Jakuba I Stuarta). Szkotów zaczęła obowiązywać przysięga na Akt Supremacji, ogłaszający króla Anglii zwierzchnikiem Kościoła.

 Kościół jezuitów pw. NSPJ w Edynburgu

Po dwóch latach usilnych próśb ks. Ogilvie władze zakonne wyraziły zgodę na jego powrót do ojczyzny. Przybył do Leith, portowego miasta prowadzącego ożywione stosunki handlowe z Francją, podając się za handlarza końmi, Jana Watsona. Wkrótce zaczął potajemnie odprawiać Msze św. w Edynburgu, ukrywając się u konwertyty Wilhelma Sinclaira. Po pewnym czasie przeniósł się do hrabstwa Renfrew (Renfrewshire) na zachodnim wybrzeżu Szkocji. Niestety w listopadzie 1614 roku zadenuncjował go królewski agent udający katechumena, Adam Boyd. Został aresztowany przez ludzi nasłanych przez protestanckiego biskupa Glasgow, Jana Spottiswoode’a i przetransportowany do więzienia w Paisley. Tam poddano go przesłuchaniom z torturami, chcąc wydobyć z księdza nazwiska katolików z którymi się spotykał. Aby złamać silną wolę „papisty” miażdżono mu nogi, zabraniano spać przez wiele dni i nocy. Uwięzionemu jezuicie udało się napisać w celi krótki list, który udało mu się przemycić poza mury i przez zaufanych ludzi przekazano je przełożonym zakonnym. Wydano je później - uzupełnione o informacje pozyskane od świadków wydarzeń - jako Raport z więzienia (Relatio incarcerationis).

Dnia 10 marca 1615 roku ks. Jan Ogilvie stanął przed sądem, za odmowę złożenia przysięgi supremacyjnej skazano go na karę śmierci (hanged, drawned i quatered). Jeszcze tego samego dnia przewieziono go na plac straceń i wykonano wyrok, a po egzekucji pochowano w zbiorowej mogile.

Szkockiego jezuitę beatyfikował 22 grudnia 1929 roku papież Pius XI, a kanonizował Paweł VI dnia 17 października 1976 roku.

Patron:

Jezuitów.

Ikonografia:

Przedstawiany w stroju zakonnym, z hierogramem IHS (godło jezuitów). Jego atrybutem jest: palma męczeństwa, różaniec jako wyraz szczególnego nabożeństwa do Matki Bożej, sznur na szyi oraz nóż (jako symbole narzędzi, jakimi zadano mu śmierć).

Św. Urszula

Święta dziewica i męczennica (zm. ok. 383r.).

Marcantonio Franceschini, II poł. XVIIw.

Pryw. kolekcja

O św. Urszuli źródła historyczne mówią niewiele, natomiast jej postać obrosła licznymi legendami opiewającymi siłę jej wiary i męstwo. Była córką króla Brytów Dionota z Dumnonii. Św. Urszula pragnęła poświęcić Panu Bogu swoje dziewictwo, jednak jej ojciec pragnął, aby poślubiła pogańskiego gubernatora Conana Meriadoka z Armoryki, krainy leżącej pomiędzy Loarą a Sekwaną. Król wysłał ją morzem do przyszłego męża, wraz z licznym gronem towarzyszek (początkowo podawano liczbę 11.000, potem ustalono, że panien w ścisłym orszaku św. Urszuli było 11). Za zgodą ojca i Conana wyruszyła na pielgrzymkę do Rzymu, gdzie spotkała się z papieżem.

Św. Urszula z rodzicami przed ołtarzem

Mistrz Legendy o św. Urszuli II, 1492-96

Wallraf-Richartz Museum w Kolonii

Wyruszając w drogę powrotną, namówiła biskupa Rawenny, Sulipicjusza, aby się do niej przyłączył i pomógł schrystianizować pogański lud jej przyszłego męża. W drodze rozpętała się straszna burza, a wiatr był tak silny, że statek stracił sterowność i został zepchnięty aż do ujścia Renu. Tutaj wpadł w ręce Hunów, którzy oblegali Kolonię (Colonia Claudia Ara Agrippinensium). Barbarzyńcy wymordowali podróżujących, nie okazując litości nikomu. Ku swemu zdumieniu ujrzeli jak pomordowani wstępują do nieba w anielskim orszaku. Tak ich ta wizja przeraziła, że odstąpili od oblężenia miasta.

Męczeństwo św. Urszuli

Mistrz Legendy o św. Urszuli (I), XIIw.

Groeninge Museum w Brugii, Flandria

Męczeństwo św. Urszuli

Wawrzyniec Pasinelli, ok. 1680-85

Pinacoteca Nazionale w Bolonii, Emilia-Romania

Św. Urszulę wraz z całym orszakiem pochowano z wielką czcią na wzgórzu nazwanym później Urszulinym Polem (Ager Ursulanus). W krótkim czasie nad grobem męczenniczek wzniesiono kościół, a prawie sto lat później rzymski senator Klemacjusz rozbudował świątynię. Murowana tablica w chórze kościoła Klemacjusza - odkryta w czasie prac archeologicznych w pierwszej dekadzie XXw. - stanowi najstarsze świadectwo potwierdzające kult św. Urszuli. Kult świętej propagowali gorliwie cystersi z Altenkampu, pierwszego cysterskiego opactwa na ziemiach niemieckich, już w 1260 roku święto męczenniczki rozciągnięto na cały zakon.

Okręt św. Urszuli

Nieznany franc. złotnik, ok. 1500r.

Palais du Tau (dawny pałac arcybiskupi) w Reims, Szampania

Kult św. Urszuli i jej Orszaku kwitł przez stulecia aż do XVI wieku, do czasów reformacji. Gdy jezuici uzyskali od papieża zgodę na ponowne poszukiwanie relikwii z Ager Ursulanum, wygaszony kult zaczął wzrastać na nowo. Powstawały liczne bractwa, z których najbardziej znanym był Okręt św. Urszuli (Navicula Sancta Ursula), założone przez zamożnych mieszczan ok. 1456 roku w Kolonii.

Kościół pw. św. Urszuli w Kolonii, Nadrenia Płn.

Po reformie Calendarium Romanum Generale w 1970 roku usunięto zeń wspomnienie św. Urszuli, redukując je lokalnie do wspomnienia dowolnego.

Relikwiarz św. Urszuli

Hans Memling, 1489r.

Hans Memling Museum w Brugii, Flandria

Relikwie św. Urszuli

Kościół pw. św. Seweryna w Paryżu

Relikwiarz (herma) św. Urszuli

Kościół pw. św. Urszuli w Kolonii

Przez wieki trwał spór co do liczby towarzyszących św. Urszuli dziewic - do II poł. IX wieku księgi liturgiczne określają ich liczbę na 11 i przytaczają nawet ich imiona (Kalendarz koloński czy Martyrologium Usuarda). Dwa dokumenty z X wieku mówią już o tysiącach kolońskich męczenniczek, nie podają jednak ich dokładnej liczby. Pierwszym dokumentem w którym ona się pojawia jest pismo abp Hermana I z Kolonii. Badacze próbują wytłumaczyć ten fakt tym, iż najprawdopodobniej zaszła pomyłka przy odczytywaniu inskrypcji z grobu św. Urszuli, gdy w mocno zatartym "XI.M.V" literę M wzięto za rzymską cyfrę 1000 - stąd wyszło "11.000 dziewic" zamiast "11 męczennic dziewic".

Ołtarz św. Urszuli

Kościół pw. NMP i św. Mikołaja w Lądzie

Do 1848r. należał do opactwa cystersów, potem na krótki czas opiekowali się nim kapucyni,

a w 1920 roku stał się własnością salezjanów

Relikwiarz (herma) św. Urszuli

Kościół pw. św. Urszuli w Lądzie

proj. Adam Zellt, 1852r.

Kult św. Urszuli w Polsce
Na ziemie polskie kult świętej dotarł dzięki cystersom z opactwa w Altenkampu. W 1263 roku opat Goswin sprowadził z Kolonii do klasztoru w Lądzie relikwie św. Urszuli i jej towarzyszek. Odpust ściągał olbrzymie rzesze pielgrzymów. Relikwie świętej znajdowały się również w poznańskiej katedrze i w krakowskim kościele pw. św. Piotra i św. Pawła. Natomiast, w nieistniejącym już dziś, kościele pw. św. Szczepana erygowano Bractwo św. Urszuli. Do XVI wieku wybudowano 21 kościołów poświęconym męczennicce, najstarsze znajdują się w Lichnowych (Pomorze), Gwizdanowie i Wojborzu (Dolny Śląsk).

Św. Urszula i jej Orszak

Jan (Giovanni) Lanfranco, 1622r.

Galleria Nazionale d'Arte Antica w Rzymie

Patronka:
Kolonii, młodzieży (zwłaszcza dziewcząt), nauczycieli, wychowawców, sukienników (rzemieślników zajmujących się wytwarzaniem sukna wełnianego), dobrej śmierci.

Ikonografia:
Przedstawiana jako młoda dziewczyna, najczęściej w otoczeniu współtowarzyszek męczeńskiej śmierci. Jej atrybutem jest: palma męczeństwa, korona, lilia, strzała od której miała zginąć, chorągiew z krzyżem.

Apoteoza św. Urszuli

Walenty (Valentin) Metzinger, 1736r.

Kościół pw. św. Pawła w Lublanie, Słowenia

Inspiracje muzyczne:
Michael Haydn "Missa Sanctae Ursulae", MH54

 Hieronim (Girolamo) Forabosco, 1605-79

Varia:
W 1493 roku Krzysztof Kolumb nazwał odkryte przez siebie na Morzu Karaibskim wyspy Archipelagiem św. Urszuli i Jedenastu Tysięcy Dziewic (obecnie Wyspy Dziewicze).

 Witraż z kaplicy ss. urszulanek w Onze-Lieve-Vrouw-Vaver, Antwerpia

Urszulanki
W 1535 roku franciszkańska tercjarka, św. Aniela Merici, założyła stowarzyszenie dziewic, oddając je pod opiekę św. Urszuli. Składały one jedynie śluby czystości, mieszkały w domach rodzinnych, codziennie słuchały Mszy św. i modliły się. Ich celem, jako zgromadzenia, było pielęgnowanie chorych, troska o ubogich i dzieci. Później jako główny cel postawiono kształcenie ubogich dziewcząt. W 1544 roku papież Paweł III zatwierdził zgromadzenie i jego regułę. W 1608 roku Franciszka Bermond sprowadziła urszulanki do Paryża, a cztery lata później papież Paweł V zezwolił francuskim siostrom na składanie ślubów wieczystych i ścisłą klauzurę.

Museum de l'Ouvre Notre Dame w Strasburgu, Alzacja

Do paryskiej kongregacji należały klasztory w Tuluzie, Bordeaux, Dijon, Tulle, Arles i Awinionie. W krótkim czasie zgromadzenie miało domy również i w Niemczech oraz hiszpańskich Niderlandach. W II poł. XVIII wieku zakon działał również w Portugalii, Irlandii, Grecji, Kanadzie i Brazylii. Różnice w konstytucjach zakonnych zniósł papież Leon XIII w 1899 roku zalecając połączenie wszystkich kongregacji i wyznaczając Rzym na główną siedzibę zakonu (Unio Romana Ordinis Sanctae Ursulae, w skrócie Ordo Sanctae Ursulae, OSU). Rozwijające się prężnie dzieło zostało niemal doszczętnie zniszczone przez rewolucję francuską, a następnie przez sekularyzację. Jednak mimo wielu prześladowań, udało się przywrócić je do dawnego stanu.

Pod koniec XVI wieku zakon miał 18 klasztorów z 800 zakonnicami, ponad trzy wieki później - 300 klasztorów z ok. 8000 sióstr, pod koniec XX wieku (1999) - zgromadzenie liczyło 3011 sióstr, a w 2005 - 2314 w 259 klasztorach (w tym ponad 400 Polek).

Mikołaj (Nicolo) di Pietro, ok. 1410r.

Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku

Na ziemiach polskich urszulanki pojawiły się dopiero w XIX wieku - najpierw w Poznaniu (1857), potem w Gnieźnie, następnie w Krakowie, Tarnowie i Kołomyi. W okresie kulturkampfu siostry przeniosły się z Wielkopolski do Galicji i tam, w 1885 roku, w Tarnowie doczekały się dekretu ze Stolicy Świętej, potwierdzającego przywileje i prawa zakonne. Urszulanki nie ograniczały się do samej edukacji, dbały gorliwie o podnoszenie stanu religijno-moralnego katolików, a zwłaszcza wśród swoich byłych wychowanek. W tym celu siostry zakładały Dzieci Maryi i Apostolstwo Córki Chrześcijańskiej.

 Kapituła Generalna (Unia Rzymska) w Rzymie, 1900r.

Urszulanki w USA

Strojem zakonnym był czarny wełniany habit z czarnym pasem z różańcem oraz biały welon z białą przepaską na czoło (profeski nosiły welon czarny). Podczas Mszy św. i uroczystości siostry ubierały czarny, długi welon z cienkiej wełny (nowicjuszki i świeckie siostry - białe).

Figura św. Urszuli na kolumnadzie Berniniego

Augustyn (Agostino) Cornacchini, 1754

Prawa kolumnada - pomiędzy św. Agatą i św. Klarą

Przysłowia:
Urszula jaka, cała zima taka.
Po św. Urszuli trudno wyjść w samej koszuli.
Św. Urszula perły szronu rozsnuła, miesiąc wiedział nie powiedział, słońce wstało - pozbierało.
Po św. Urszuli chłop się kożuchem otuli.

Św. Urszula ze św. Walentym i św Józefem, 1542-43

Kościół pw. NMP w Mussolente, Vicenza

Lektura:
Jakub de Voragine OP "Złota legenda" - "Legenda o św. Urszuli"