Św. Helena

.

Święta cesarzowa i wyznawczyni (255-330).

Znana również jako: Flawia Julia Helena, Helena z Konstantynopola.

Cima da Conegliano, ok. 1495r.

National Gallery of Art w Waszyngtonie

Urodziła się w Drepanum w Bitynii. O wczesnych latach jej życia niewiele wiadomo, najprawdopodobniej była córką karczmarza.

Została żoną cesarza Konstancjusza I Chlorusa, gdy ten pełnił jeszcze funkcję oficera w armii. Porzucił ją w 292 roku, żeby ze względów politycznych poślubić Teodorę, córkę cesarza Maksymiana. Helena nie wyszła ponownie za mąż i żyła samotnie na dworze w Trewirze, wraz z jedynym synem, który darzył ją przywiązaniem i głębokim szacunkiem. Gdy Konstantyn został cesarzem rzymskim, w 306 roku sprowadził matkę na dwór, a w 325 nadał jej tytuł Augusty.

Kościół p.w. Najświętszego Zbawiciela w Milwaukee, Wisconsin

Mając 64 lata św. Helena przyjęła chrzest. Po przyznaniu jej tytułu Augusty, otrzymała nieograniczony dostęp do cesarskiego skarbca, w celu wyszukania relikwii chrześcijańskich. Pielgrzymowała do Ziemi Świętej, gdzie ufundowała Bazylikę Narodzenia Pańskiego w Betlejem, Świętego Krzyża i Zmartwychwstania na Golgocie w Jerozolimie oraz Wniebowstąpienia Pańskiego na Górze Oliwnej.

"Tres Belles Heures de Notre Dame"

ilum. Jan van Eyck, 1422-24

Museo Civico w Turynie, Piemont

Bazylika Grobu Pańskiego w Jerozolimie

Płyta w miejscu, gdzie św. Helena odnalazła Krzyż

Bazylika Grobu Pańskiego w Jerozolimie

Kaplica św. Heleny

W czasie tej wyprawy odkryła trzy krzyże na Kalwarii. Za radą biskupa Makarego
z Jerozolimy przyniesiono umierającą kobietę, aby przekonać się, który krzyż jest Krzyżem Pana Jezusa. Gdy kobieta dotknęła trzeciego, ostatniego krzyża odzyskała zdrowie. W tym miejscu Konstantyn wybudował Bazylikę Grobu Świętego.

Święte Schody w Rzymie

Św. Helena odkryła również gwoździe, którymi przybito Pana Jezusa do krzyża oraz przywiozła do Rzymu Święte Schody (Scala Sancta), pochodzące z pałacu Piłata.
Na polecenie papieża Sykstusa V w 1589 roku umieszczono je w kaplicy
św. Wawrzyńca, naprzeciw Bazyliki p.w. św. Jana na Lateranie.

Bazylika św. Piotra w Rzymie

Andrea Bolgi, 1635r., figura za Konfesją św. Piotra

Znana była ze swojej hojności dla ubogich, troszczyła się o więźniów i skazanych na banicję. Wpłynęła na syna, aby wydał prawa, które zapewniały opiekę nad wdowami, sierotami, porzuconymi dziećmi, jeńcami i niewolnikami.

Mauzoleum św. Heleny w Rzymie

Św. Helena zmarła 18 sierpnia 330 roku w Nikomedii, a jej ciało przewieziono do Rzymu. Cesarz wystawił jej mauzoleum w pobliżu bazyliki p.w.
św. Piotra i św. Marcelina, a jej doczesne szczątki złożono w porfirowym sarkofagu.

Kościół p.w. św. Lupusa i św. Idziego w Paryżu

W 840 roku część relikwii przeniesiono do kościoła p.w. Maryi Bramy Niebios 
(Santa Maria Aracoeli) w Rzymie, a resztę wywieziono do benedyktyńskiego opactwa św. Piotra w Hautvillers w Szampanii. W czasie rewolucji francuskiej jeden z zakonników ukrył relikwie, później umieszczono je w  kościele p.w. św. Lupusa
i św. Idziego (St-Leu et St-Giles) w Paryżu. Sarkofag w którym była pochowana znajduje się w Muzeum Watykańskim Pio-Clementino.

 Pustelnia św. Heleny w Kalwarii Zebrzydowskiej

Kult św. Heleny w Polsce był powiązany z drzewem Krzyża i Grobem Chrystusowym.
W Kalwarii Zebrzydowskiej w XVII wieku wystawiono Pustelnię św. Heleny z kaplicą, obdarzoną licznymi odpustami. W Wielkopolsce jej kult łączono z kultem bł. Jolanty Heleny, która żywiła szczególne nabożeństwo do Męki Pańskiej.

 Kościół p.w. św. Heleny w Nowym Sączu

Patronka:
Bazylei, Frankfurtu nad Menem; diecezji Ascoli, Pesaro, frankfurckiej, trewirskiej, bamberskiej; konwertytów, chorych na raka, archeologów, farbiarzy, igielników, wytwórców gwoździ. Wzywana w kłopotach w małżeństwie.

Ikonografia:
Przedstawiana w stroju z epoki. Jej atrybutem jest: krzyż, trzy gwoździe, makieta kościoła, korona.

Madonna adorująca Hostię ze św. Heleną i św. Ludwikiem IX

Jean-Auguste-Dominique Ingres, 1842r.

Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku

Impresje muzyczne:
Mikołaj Zieleński "Per signum Crucis. In festo Inventionis Sanctae Crucis" (motet)
Johann Caspar Fisher "Missa inventionis Sanctae Crucis"
Leonardo Leo "San't Elena al Calvario" (1732, oratorium)
Johann Adolf Hasse "St Elena al Calvario" (1747, oratorium)
Marianne Martinez "San't Elena al Calvario" (1781, oratorium)

Impresje literackie:
Evelyn Waugh "Helena" (1950)

Wizja św. Heleny

Paolo Veronese, 1575-78

National Gallery w Londynie

 Wizja św. Heleny

Paolo Veronese, ok. 1580r.

Pinacoteca Vaticana w Rzymie

.

Św. Klara z Montefalco OSA

.

Święta dziewica, ksieni i stygmatyczka (1268-1308).

Znana również jako: Klara od Krzyża.

Urodziła się w 1268 roku w Montefalco w zamożnej rodzinie Damiana i Jakubiny Vengente, jako najmłodsza z trójki dzieci. Jej siostra Joanna, franciszkańska tercjarka, żyła w pustelni nieopodal miasta, którą wybudował ich ojciec. W 1274 roku za zgodą biskupa Spoleto pustelnia mogła przyjąć następne kandydatki, widząc niezwykłą pobożność u swej córki, rodzice pozwolili św. Klarze zostać również tercjarką
i przenieść się do pustelni. Wkrótce chętnych było tyle, że trzeba było wybudować większy budynek w 1278 roku.

W 1290 roku na wniosek św. Klary i Joanny biskup Spoleto zatwierdził zakon w Montefalco i nadał mu regułę św. Augustyna. Siostra Świętej została pierwszą ksienią nowego zgromadzenia, a ich pustelnię poświęcono jako klasztor. Gdy 22 listopada 1291 roku zmarła Joanna, jej następczynią została św. Klara, która początkowo bardzo niechętnie przyjęła to stanowisko.

 Św. Klara otrzymuje stygmaty na sercu, XVw.

W uroczystość Objawienia Pańskiego 1294 roku, po spowiedzi generalnej, św. Klara popadła w ekstazę i pozostawała w tym stanie przez kilka tygodni. Nie była w stanie jeść, siostry podawały jej słodzoną wodę. Widziała siebie na Bożym Sądzie, a także Pana Jezusa jako pielgrzyma niosącego krzyż. Gdy próbowała Go powstrzymać pytając: "Panie, dokąd zmierzasz?", usłyszała: "Szukam po całym świecie miejsca, gdzie mógłbym mocno osadzić ten krzyż". Św. Klara wyciągnęła ręce w stronę Krzyża wyrażając chęć pomocy, wtedy Pan Jezus przyjmując jej ofiarę wszczepił go w jej serce. Poczuła silny, bardzo intensywny ból, który towarzyszył jej już do końca życia.

 Kościół p.w. NMP (Santa Maria Incoronata) w Mediolanie

Św. Klara ufundowała kościół w Montefalco, służył on nie tylko zgromadzeniu zakonnemu, ale też i wszystkim mieszkańcom miasta. Biskup Spoleto 24 czerwca 1303 roku poświęcił pierwszy kamień.

Reputacja świętości i niezwykła mądrość Świętej przyciągała wielu ludzi do klasztoru Świętego Krzyża. Znana była ze swej miłości do bliźnich, zwłaszcza do chorych i ubogich. Miała dar zawstydzania heretyków i jednania wrogów. Przez całe swe życie żywiła głębokie nabożeństwo do Męki Chrystusowej. Miała powiedzieć do jednej z sióstr: "Jeśli szukasz Krzyża Chrystusa, to weź moje serce. Tam znajdziesz cierpiącego Zbawiciela".

W sierpniu 1308 roku zły stan zdrowia przykuł ją do łóżka, 15 sierpnia poprosiła o Ostatnie Namaszczenie, a 17 sierpnia po raz ostatni wyspowiadała się, dzień później zmarła. Jej nienaruszone ciało spoczywa pod głównym ołtarzem w kościele p.w. św. Klary w Montefalco.

Kościół p.w. św. Klary w Montefalco, Umbria

Natychmiast po śmierci św. Klary, siostry przypomniały sobie Jej słowa i wydobyły serce. Wyraźnie powiększone, a na nim jakby ułożone z tkanek narzędzia Męki Chrystusowej (Arma Christi). Krucyfiks wielkości kciuka, a na nim Pan Jezus, którego głowa pochylona jest w kierunku prawego ramienia. Wyraźnie uformowany tułów jest biały, oprócz małej ranki z prawej strony - w kolorze sinoczerwonym. Bicz stanowi twardy, białawy nerw, którego guzowate zakończenia tworzą rzemyki. Pal wyobraża biały i twardy nerw, oplecionym drugim nerwem jak powrozem, którym był przywiązany Pan Jezus. Maleńkie, ostre nerwy tworzą koronę cierniową, a ciemna i włóknista tkanka o wyjątkowej ostrości - trzy gwoździe. Włócznię wyobraża nerw, a gąbkę - pojedynczy nerw przypominający trzcinę z małą kiścią zakończeń nerwowych.

 Relikwia serca św. Klary z Montefalco

Na wieść o wydobyciu serca i symbolach na nim biskup Spoleto wysłał do Montefalco swego wikariusza, ponieważ podejrzewał zakonnice o to, że same je naniosły. Powołana została specjalna komisja, składająca się z lekarzy, prawników i teologów, aby sprawdzić, czy znaki na sercu św. Klary są prawdziwe. Po wnikliwym badaniu orzekli, że znaki nie mogą być wytłumaczone naukowo. Niezniszczone serce umieszczono w popiersiu Świętej, pod kryształową pokrywą znajdującą się na wysokości klatki piersiowej.

Proces kanonizacyjny został rozpoczęty w 1328 roku, został przerwany śmiercią papieża Jana XXII.Dopiero 13 kwietnia 1737 roku św. Klara została beatyfikowana przez papieża Klemensa XII. W święto Niepokalanego Poczęcia NMP, 8 grudnia 1881 roku, papież Leon XIII kanonizował Ją w Bazylice św. Piotra w Rzymie.

Patronka:
Montefalco, osób cierpiących na choroby serca.

Ikonografia:
Przedstawiana w habicie augustiańskim, najczęściej z Panem Jezusem. Jej atrybutem jest: krzyż, serce.

Varia:
Podobne stygmaty na sercu, do tych jakie miała św. Klara, otrzymała czterysta lat później św. Weronika Giuliani.
.

Św. Roch

.

Święty wyznawca (1295-1327).

Kościół p.w. św. Mikołaja w Kalkar, Nadrenia-Westfalia

ok. 1510

Urodził się około roku 1295 w Montpellier w Langwedocji, jako jedyny syn gubernatora miasta. Jego matka bardzo długo nie mogła doczekać się potomstwa, modliła się żarliwie o pomoc do Matki Bożej. Po wielu latach narodził się Roch, z czerwonym znamieniem w kształcie krzyża na piersi.

Św. Roch wśród ofiar zarazy

Jacopo Bassano, ok. 1575r.

Pinacoteca di Brera w Mediolanie, Lombardia

Gdy miał dwadzieścia lat rozdał cały majątek, jaki odziedziczył po śmierci rodziców
i wyruszył do Rzymu. We włoskim Acqapendente zaskoczyła go epidemia dżumy. Postanowił pozostać na miejscu i pomóc chorym w miejscowym szpitalu, później doglądał chorych w Cesenie, Rimini, Novarze i Rzymie. Przebywając w Wiecznym Mieście przez trzy lata, zasłynął wieloma cudownymi uzdrowieniami.

Św. Roch błaga Matkę Bożą o uzdrowienie ofiar zarazy

Jacques Louis David, 1780r.

Musee des Beaux-Artes w Marsylii, Prowansja

W drodze powrotnej do Francji nabawił się dżumy w Piacenzie. Aby nie zarazić innych, schronił się w pobliskim lesie, Panu Bogu polecając staranie o siebie. Tam według legendy wytropił go pies, który przynosił mu codziennie pożywienie. Po cudownym powrocie do zdrowia wyruszył w dalszą drogę. Na granicy francuskiej wzięto go za szpiega i wtrącono do więzienia. Policja miała to uczynić na polecenie wuja św. Rocha, burmistrza miasteczka w którym złapano Świętego.

 Napis na szarfie głosi "Eris in peste patronus" (Będziesz w chorobach patronem)

Kościół p.w. św. Rocha w Deursen, Brabancja

Przez pięć lat nierozpoznany przebywał w więzieniu, gdzie zmarł
16 sierpnia 1327 roku. Mieszczanie z Montpellier rozpoznali go po znamieniu, jakie nosił od urodzenia. Pod jego głową znaleziono kartkę z napisem, że ci którzy będą wzywali pomocy św. Rocha w czasie zarazy, zostaną uleczeni.

Sarkofag z relikwiami św. Rocha

Kościół p.w. św. Rocha w Wenecji

W 1372 roku relikwie św. Rocha przeniesiono do Arles. W 1485 roku przewieziono je do Wenecji i umieszczono w nowo wybudowanym kościele pod Jego wezwaniem.
W 1575 roku papież Klemens VIII przekazał do kościoła w Rzymie relikwię ramienia, a kościołowi w Montpellier - fragment pielgrzymiej laski i relikwię kości piszczelowej.

Fragment pielgrzymiej laski św. Rocha

Kościół p.w. św. Rocha w Montpellier, Langwedocja

Gdy sobór w Konstancji w 1414 roku był zagrożony epidemią dżumy zorganizowano publiczną procesję i modlitwy za wstawiennictwem św. Rocha. Jego znaczenie jako patrona ratującego od zarazy wzrosło znacząco po kolejnej epidemii, jaka nawiedziła Italię w latach 1477-79. Za pontyfikatu papieża Pawła III w Wenecji (1477) i w Rzymie (1499) powstawały bractwa św. Rocha opiekujące się chorymi, które papież Paweł IV w 1556 podniósł do rangi arcybractwa.

Św. Sebastian ze św. Wawrzyńcem i św. Rochem (po prawej)

Giovanni Buonconsiglio, 1500r.

Kościół p.w. św. Jakuba Większego (San Giacomo dell Orio) w Wenecji

Papież Aleksander VI wystawił w Rzymie kościół ku jego czci, a papież Pius IV ufundował szpital w 1560 roku, oddając go bractwu św. Rocha pod opiekę.
W 1585 roku papież Grzegorz XIII umieścił jego imię w Martyrologium Rzymskim, ponownie zatwierdził Urban VIII w 1644 roku. Do rozpowszechnienia kultu św. Rocha wydatnie przyczynili się franciszkanie, uważający św. Rocha za swojego tercjarza.

Kościół p.w. św. Rocha w Montpellier, Langwedocja

Kościół p.w. św. Rocha w Rzymie

Sanktuaria św. Rocha znajdują się w Wenecji, Arles, St. Roch Berg, Huy i Anversa.

Klasztor pobenedyktyński w Kuchbach, Bawaria

Kult św. Rocha w Polsce
Najstarsza kaplica ku czci Świętego została ufundowana w Oławie w 1385 roku. Działały liczne bractwa, teatry jezuickie wystawiały sztuki teatralne o jego życiu.

W XVIII wieku biskup poznański Szczepan Wierzbowski w kościele p.w. Św. Krzyża
w Warszawie powołał Bractwo św. Rocha, które zatwierdziła Stolica Apostolska, obdarzając je wieloma odpustami. Celem Bractwa był postęp w cnocie i wzajemna pomoc w chorobie. To właśnie dla tego Bractwa w 1707 roku ks. Wawrzyniec Stanisław Bennik napisał Gorzkie Żale (Snopek Miry z Ogrodu Getshemańskiego albo Żałosnej Męki Syna Bożego rozpamiętywanie).

Wizja św. Rocha

Szymon Czechowicz, ok. 1750r.

Lwowska Galeria Sztuki we Lwowie

W dzień św. Rocha rozniecano nowy ogień, tradycyjnym sposobem, przez tarcie kawałków drewna. Potem palono zioła poświęcone poprzedniego roku na uroczystość Matki Bożej Zielnej oraz palmy wielkanocne, a ksiądz egzorcyzmował od zarazy powietrza i mizernego żywota. Krowy przeganiano przez dym z ziół, aby chronił je od chorób.

Panorama Mińska w XIX wieku.

Po prawej stronie najprawdopodobniej widoczna wieża kościoła rochitów.

W 1713 roku biskup wileński Konstanty Kazimierz Brzostowski założył Braci Miłosierdzia od św. Rocha (rochici), polskie zgromadzenie zakonne dla ratowania dotkniętych zarazą i grzebania zmarłych. Miało ono swoją siedzibę przy szpitalu
św. Rocha w Wilnie. Pierwszym przełożonym był ks. Karol Lutkiewicz. Oprócz trzech prostych ślubów składali ślub czwarty, przychodzenia z pomocą ubogim i zarażonym morowym powietrzem. Wszyscy zakonnicy byli braćmi, tylko jeden spośród nich przyjmował święcenia kapłańskie dla niesienia pomocy duchowej pozostałym. Utrzymywali się z jałmużny. Ich ubiór stanowiła szara, długa szata (później zamieniona na białą), czarny krótki płaszcz  z wyszytą na lewym boku czaszką oraz czarna czapka i skórzany pas. W 1737 roku zgromadzenie otrzymało dekret pochwalny papieża Klemensa XII. Wypełniali tak gorliwie swoje obowiązki, że w czasie zarazy w 1753 roku wymarli wszyscy bracia. W Wilnie zgromadzenie istniało do końca XVIII wieku, w Mińsku od 1752 do 1821, w Kownie od 1750, w Worniach od 1743 i w Kęstajciach od 1783 roku. Klasztory te przestały istnieć po 1840 roku.

 Kościół p.w. św. Rocha w Miłkowicach Maćkach

W Miłkowicach Maćkach znajduje się sanktuarium diecezjalne św. Rocha. Święty miał się objawić mieszkańcom wsi w XVII wieku, na miejscu gdzie obecnie znajduje się ołtarz główny kościoła pod jego wezwaniem. Przy kościele jest kapliczka ze studzienką, z której woda ma właściwości lecznicze.

Kościół p.w. św. Rocha w Grodzisku, 1710r.

Mieszkańcy mazowieckich Lipnik w czasie epidemii cholery, jaka nawiedziła te tereny w drugiej połowie XIX wieku, złożyli ślub, że w co roku będą obchodzić uroczyście dzień św. Rocha, jeśli zaraza ustąpi. Tak też się stało, a od tamtego czasu mieszkańcy przychodzili na uroczystą sumę w kościele parafialnym. Po Mszy rozchodzili się do swoich wiosek, a przy domu wybranego gospodarza rozpalano ognisko, odmawiano przy nim modlitwy i śpiewano pobożne pieśni. Później wszyscy świętowali przy wspólnym stole i ludowych melodiach.

 Kościół p.w. św. Rocha w Dobrzeniu Wielkim

W Dobrzeniu Wielkim koło Opola wystawiono drewniany kościółek około roku 1669, po tym jak chłopiec z psem ukazywał się kilkakrotnie na jego miejscu dzieciom zbierającym jagody, a później we śnie ukazał się pewnej pobożnej kobiecie i nakazał wybudowanie na wzgórzu kaplicy św. Rochowi. Mieszkańcy uczynili to tym chętniej, że wsi zagrażała epidemia dżumy. Legendy mówią, że nad kościołem ukazali się walczący konno rycerze, jako ostrzeżenie przed nadchodzącą wojną siedmioletnią. Kościół przebudowano w 1752 roku. W styczniu 1945 wojska sowieckie kilkakrotnie go podpalały, ale mieszkańcom udawało się ugasić ogień, zanim wyrządził większe szkody.

Kościół p.w. św. Rocha i św. Sebastiana w Nysie

Późnorenesansowy budynek wystawiony jako wotum, obecnie niszczeje nieużywany

W wielu miejscowościach kult św. Rocha przetrwał wieki, a odpusty nadal gromadzą rzesze wiernych, m.in.: w Osieku nad Notecią, Górznie koło Ostrowa Wielkopolskiego, Mikstacie na Wzgórzach Ostrzeszowskich, Parzynowie koło Kobylej Góry, Woli Wiązowej, Boczkach Chełmońskich, mazowieckim Brochowie, Gostyniu Starym, Wieszczyczynie i Wąchocku.

Carlo Crivelli, ok. 1493r.

Wallace Collection w Londynie

Patron:
Montpellier, Parmy, Wenecji i wielu innych włoskich miast, ogrodników, rolników, szpitali, więźniów, osób fałszywie oskarżonych, pielgrzymów, aptekarzy, lekarzy, brukarzy, krawców, stolarzy, szczotkarzy. Wzywany w obronie przed zarazą, wścieklizną, problemami z kolanami i chorobami skóry. Opiekun zwierząt domowych.

Ikonografia:
Przedstawiany jako pielgrzym. Jego atrybutem jest: anioł, pies, torba i kij pielgrzymi.

Kaplica św. Rocha na górze św. Rocha w Bingen, Nadrenia

Impresje muzyczne:
Giovanni Gabrielli "Musica per San Rocco"
Johann Heinrich Schmelzer "Missa Peregrina in honorem Sancti Rochi"

Varia:
W niektórych kościołach pod wezwaniem św. Rocha w dzień jego święta rozdawany jest poświęcony "chlebek św. Rocha."

Na drzwiach włoskich domów umieszczano litery VSR (Vivat Sanctus Rochus), aby uchronić mieszkańców od zarazy.

Procesja św. Rocha

Canaletto Mł., ok. 1735r.

National Gallery w Londynie

W filmie "Ojciec chrzestny II" pokazano procesję św. Rocha, w czasie której figurę Świętego niosą członkowie Bractwa św. Rocha.

Przysłowia:
Na święty Roch w stodole groch.
O świętym Rochu strzelaj bez prochu.
Od św. Rocha w polu socha.

Lektura:
bł. Jakub de Voragine "Złota legenda" - "Żywot św. Rocha"

Św. Wawrzyniec z Rzymu

.

Święty diakon i męczennik (ok. 225-258).

Znany również jako: Laurencjusz.

 Bazylika p.w. św. Wawrzyńca za Murami (San Lorenzo fuori le Mura) w Rzymie

Urodził się w aragońskim Huesca, około roku 225, w rodzinie pobożnych Orencjusza i Pacjencji. Ukończył studia teologiczne na uniwersytecie w Saragossie. Niektóre źródła podają, że był spokrewniony ze św. Wincentym z Saragossy. Tam też miał spotkać przyszłego papieża św. Sykstusa II.

Papież św. Sykstus II konsekruje św. Wawrzyńca na diakona

Fra Angelico, 1447-49

Kaplica Mikołaja V w Pałacu Papieskim w Rzymie

Został jednym z siedmiu diakonów papieskich, zarządzającym kościelnym majątkiem
i opiekującym się ubogimi. W czasie prześladowań, jakie wybuchły za cesarza Waleriana papież został pojmany, a wraz nim czterech diakonów,
w tym i św. Wawrzyniec.

Św. Wawrzyniec przed cesarzem Walerianem

Fra Angelico, 1447-50

Kaplica Mikołaja V w Pałacu Papieskim w Rzymie

Gdy cesarz próbował prośbami i groźbami wymusić na Świętym oddanie całego kościelnego majątku, ten poprosił o trzy dni na zebranie wszystkiego. W tym czasie rozdał kościelne skarby biednym, a stając przed Walerianem na czele niewielkiej delegacji złożonej z ubogich i chorych, powiedział: "Oto są skarby Kościoła!".

Męczeństwo św. Wawrzyńca

Agnolo Bronzino, 1569r.

Bazylika p.w. św. Wawrzyńca we Florencji,Toskania

Rozwścieczony władca kazał go najpierw biczować, potem powieszono go, wyrywając mu członki ze stawów. Na samym końcu rozciągnięto na kracie, pod którą położono rozżarzone węgle. Po pewnym czasie Święty miał powiedzieć do swojego oprawcy: "Widzisz, że ten bok jest już dość przypieczony. Obróć mnie na drugą stronę!"

Pogrzeb św. Wawrzyńca, 1862r.

Ciało św. Wawrzyńca pochowali św. Justyn i św. Hipolit w cemetarium Cyriaki przy Drodze Tyburtyńskiej (Via Tiburtina). W roku 330 cesarz Konstantyn wzniósł nad jego grobem oratorium, przebudowane przez papieża św. Damazego I. Na miejscu, gdzie św. Wawrzyniec został skazany na śmierć ufundowano kościół San Lorenzo in Miranda, na miejscu męczeństwa - San Lorenzo in Panisperna.

Grób św. Wawrzyńca

Bazylika p.w. św. Wawrzyńca za Murami w Rzymie

Krata św. Wawrzyńca

Bazylika p.w. św. Wawrzyńca (San Lorenzo in Lucina) w Rzymie

Kamień nad którym stała krata św. Wawrzyńca

Bazylika p.w. św. Wawrzyńca za Murami w Rzymie

Kratę na której go żywcem upieczono papież Paschalis II umieścił w kościele
San Lorenzo in Lucina. Relikwia głowy św. Wawrzyńca znajduje się na Watykanie, jest ona wystawiana 10 sierpnia. Część z tych relikwii przekazano katedrze Wniebowzięcia NMP w Dubrowniku. Odzież przechowywana jest w kaplicy Matki Bożej w Pałacu Laterańskim.

Imię św. Wawrzyńca włączono do Kanonu Mszy Świętej i Litanii do Wszystkich Świętych. W każdy piątek ma schodzić do czyśćca, aby stamtąd wybawić jedną duszę.

Giovanni Lorenzo Bernini, 1614-15

Contini Bonacossi Collezione we Florencji, Toskania

Kult św. Wawrzyńca w Polsce
Najstarsze polskie kościoły pod wezwaniem Świętego pochodzą z przełomu
XI i XII wieku (Nakło, Kraków i Gniezno). Najstarszym obrazem go wyobrażającym jest malowidło ścienne z XIII wieku w kościele w Czerwińsku. W kościele w Pasieczniku znajdują się poliptyki z XV wieku.

Kolumnada Berniniego na Placu św. Piotra

Lazarro Morelli, 1665-67, lewa kolumna

W dzień św. Wawrzyńca święcono masło, którego używano również jako środka leczniczego. Na ziemiach małopolskich święcono również miód. Z ognisk zapalanych w dniu wspomnienia rozniecano nowy ogień, modląc się aby św. Wawrzyniec opiekował się nim i uchronił obejście przed pożarem.

 Kaplica p.w. św. Wawrzyńca na Śnieżce, Karkonosze

W 1655 roku hrabia Krzysztof Leopold von Schaffgotsch podjął decyzję
o wybudowaniu kaplicy na Śnieżce, której budowę zakończono w 1681.
Dnia 10 sierpnia opat krzeszowickiego klasztoru, Bernard Rosa, poświęcił kaplicę. Opiekę nad nią sprawowali cystersi z Cieplic Śląskich aż do kasaty klasztoru w 1810 roku. Przez pierwsze stulecie od wybudowania kaplicy, Msze odprawiano w niej pięć razy w sezonie letnim, a na Mszę w dniu 10 sierpnia przybywało około dwustu pielgrzymów. Na krótki okres czasu przekształcono kaplicę w schronisko górskie. Powtórnego poświęcenia kaplicy dokonał w 1850 roku kardynał Henryk Forster z Wrocławia.

W 1981 roku w czasie obchodów 300-lecia otwarcia kaplicy przewodnicy sudeccy i ratownicy GOPR wybrali św. Wawrzyńca swoim patronem. Co roku we wspomnienie świętego męczennika o godz. 12.00 odprawiana jest uroczysta Msza Św.

Domenico Ghiralandaio, 1490-98

Alte Pinakothek w Monachium, Bawaria

Na stokach górskich w Rajczy i Rycerki mieszkańcy rozpalają olbrzymie ogniska dla upamiętnienia jego męczeńskiej śmierci, nazywane Hudami Wawrzyńcowymi.

Matthias Grunewald, 1509-11, grisaille

Stadelsches Kunstinstitut we Frankfurcie, Hesja

Pomiędzy Chełmnem a Starogrodem wznosi się Góra św. Wawrzyńca, na której
w 1691 roku biskup chełmiński Opaliński wystawił kaplicę ku czci Świętego. Na czas odpustu przybywały setki pielgrzymów, odprawiano również raz w roku nabożeństwo, prosząc o ochronę przed zarazą. Kaplicą opiekował się pustelnik Andrzej, który codziennie dzwonił trzy razy na Anioł Pański. Zmarł w opinii świętości w 1710 roku, został pochowany w farze chełmińskiej.
Prusacy rozebrali kaplicę w 1836 roku.

 Kościół p.w. św. Wawrzyńca w Olsztynie-Gutkowie, Warmia

We wsi Gutkowo, będącej obecnie dzielnicą Olsztyna, pod koniec XIV wieku wybudowano kościół p.w. św. Wawrzyńca. Jest to najstarszy olsztyński kościół, przez długi czas służył trędowatym. Zachował się nawet ślad po okienku w murze, przez które chorym podawano Komunię. Na szczycie XVIII-wiecznej wieży znajduje się chorągiewka ze św. Wawrzyńcem z 1778 roku, a w głównym ołtarzu obraz Świętego, z tego samego okresu. Dawniej na odpust ściągało kilkanaście tysięcy wiernych, obecnie ma on charakter parafialny.

W Różynach w 1746 roku wybudowano kościół p.w. św. Wawrzyńca. Zachowało się oryginalne barokowe wyposażenie, w tym relikwiarz z 1746 roku, ufundowany przez opata pelplińskiego.

 Kościół p.w. św. Wawrzyńca w Dolsku, Wielkopolska

W kościele p.w. św. Wawrzyńca w Dolsku w ołtarzu głównym znajduje się cudowny obraz Świętego z połowy XVII wieku w drewnianej sukience, a przy nim wiszą srebrne wota. Jest również obraz męczeństwa i rzeźba, pochodzące z XVII wieku.
Kult św. Wawrzyńca jest żywy do dziś, a odpust gromadzi tysięczne rzesze wiernych.

Święty Kielich

Katedra NMP w Walencji, Walencja

Św. Wawrzyniec i św. Graal
Tuż przed swoim aresztowaniem papież św. Sykstus II nakazał św. Wawrzyńcowi zadbać o majątek Kościoła i polecił ukryć kielich z którego Pan Jezus pił w czasie Ostatniej Wieczerzy. Według tradycji św. Piotr zabrał naczynie do Rzymu, gdzie było używane przez kolejnych papieży. Św. Wawrzyniec wysłał kielich do swoich rodziców do Huesci, a później w obawie przed arabskim najazdem zabezpieczono go
w klasztorze św. Jana na Skale (San Juan de la Pena) w roku 713. We wrześniu 1399 król Aragonii, Marcin, przeniósł kielich do swojej kaplicy w Saragossie, a Alfons V w 1436 zabrał go ze sobą do Walencji. Dorobiono złote uchwyty i podstawę dla ozdobienia relikwii. Rok później kielich trafił do walenckiej katedry.

Św. Wawrzyniec ze świętymi i darczyńcami

Fra Filippo Lippi, 1451-53

Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku

Patron:
Hiszpanii, Kanady, Sri Lanki, Rzymu, Rotterdamu, Norymbergi, Wodzisławia Śląskiego, Słupcy (od 10 sierpnia 2010) i wielu innych miast na świecie oraz diecezji pelplińskiej. Piekarzy, kucharzy, bibliotekarzy, komediantów, ubogich, administratorów, archiwistów, hutników szkła, szklarzy, ratowników GOPR. Wzywany w obronie przed pożarem, poparzeniami i chorobami reumatycznymi.

Ikonografia:
Przedstawiany w dalmatyce. Jego atrybutem jest: krzyż, palma, krata (ruszt), księga, jałmużniczka.

 Kościół p.w. św. Wawrzyńca w Chicheley, Buckinghamshire

Impresje muzyczne:
Giovanni Pierluigi da Palestrina "Missa beatus Laurentius"
Giulio Roberti "Missa in honorem sancti Laurentius"

Eskurial w San Lorenzo de El Escorial, Madryt

Varia:
Na planie kraty, na której męczeńską śmierć poniósł św. Wawrzyniec hiszpański król Filip II wybudował Eskurial, pałac królewski i klasztor augustianów, jako wotum za zwycięstwo odniesione nad Francuzami w bitwie pod Saint-Quentin
10 sierpnia 1557 roku.

W czasie swojej drugiej podróży do Kanady w 1535 roku francuski podróżnik Jakub Cartier nadał najważniejszej rzece nazwę Świętego, którego wspomnienie wypadało w dzień jego odkrycia. Zatokę, do której wpadała rzeka również nazwał imieniem
św. Wawrzyńca.

Duńczyk Wit Bering nazwał jego imieniem odkrytą przez siebie w 1728 roku wyspę na Morzu Beringa.

 Łzy św. Wawrzyńca

W sierpniu można obserwować na niebie spadające perseidy, nasilenie tego zjawiska ma miejsce w dzień św. Wawrzyńca, stąd nazwa "Łzy św. Wawrzyńca".

Kardynałami tytularnymi bazyliki p.w. św. Wawrzyńca (San Lorenzo in Lucina) byli prymas Mieczysław Ledóchowski i Piotr Gasparri, autor znanego katechizmu. Kardynał Stanisław Hozjusz w latach 1561-62 był związany z bazyliką San Lorenzo in Panisperna.

 Herb Wojnicza, Małopolska

Wiele miast niemieckich i francuskich ma w herbie postać Świętego lub jego atrybut - kratę. Św. Wawrzyniec znajduje się również w herbie Wojnicza, Sępólna Krajeńskiego, Kocierzewia Płd., Karczmisk, Luzina, Pacyny oraz powiatu łomżyńskiego.

W aragońskim Huesca w dniach 9-15 sierpnia mają miejsce uroczystości ku czci
św. Wawrzyńca, połączone z procesją.

Procesja w Huesca, 2009 rok

Przysłowia:
Gdy na Wawrzyńca orzechy obrodzą, to w zimie mrozy dogodzą.
Św. Wawrzyniec uwija z orzechów wieniec.
Jak Wawrzyniec burzy, to się za bronami kurzy.
Na św. Wawrzyniec będzie wnet ze żniwem koniec.
Na św. Wawrzyna już śpieszą do młyna.
Wawrzyniec pokazuje jaka jesień następuje.
Gdy do Wawrzyńca słota trzyma, to do Gromnic (2 lutego) lekka zima.
Gdy Wawrzyniec i Bartłomiej (24 sierpnia) pogodą dopisują, piękną jesień obiecują.

Katedra NMP w Erfurcie, Turyngia

Lektura:
bł. Jakub de Voragine OP "Złota legenda" - "Żywot św. Wawrzyńca"
Janice Bennet "Świety Graal odnaleziony"

Rogier van der Weyden, 1460r., grisaille

Musees Royaux des Beaux Arts w Brukseli

.