10 września 2013

Św. Mikołaj z Tolentynu OESA


Święty kapłan i zakonnik (1245-1305).

Pietro Perugino, 1507r.
Galleria Nazionale d'Arte Antica w Rzymie

Mikołaj Guarutti (Gurrutti) przyszedł na świat w 1245 roku we włoskim Sant’Angelo, w pobożnej rodzinie Compagnonusa i Amaty. Jego rodzice uznali to za cud, wymodlony w czasie pielgrzymki do grobu św. Mikołaja w Bari, dlatego też długo wyczekiwanemu potomkowi nadali na Chrzcie św. imię na jego cześć. Chłopiec wzrastał w cnotach i bojaźni Bożej, a rodzice mimo tego, że ledwo wiązali koniec z końcem, nie szczędzili kosztów na gruntowną edukację syna.

Kaplica pw. św. Marcina w Bregencji, Austria

Po ukończeniu 12 roku życia został oblatem w klasztorze augustianów-eremitów (Zakon św. Augustyna, Ordo eremitarum sancti Augustini, OESA) w Tolentynie (Tolentino). Czynił takie postępy w nauce, że jeszcze przed ukończeniem studiów, w wieku 16 lat, otrzymał tytuł kanonika przy kościele Najświętszego Zbawiciela (San Salvatore). Był wdzięczny za otrzymaną prebendę, ponieważ fundusze z niej pozwalały mu na dalsze studia, ale powoli dojrzewało w nim pragnienie życia w odosobnieniu. Pod koniec 1261 roku Mikołaj został nowicjuszem w augustiańskim klasztorze w Recanati, a 9 lat później, po ukończeniu przezeń 25. roku życia, otrzymał święcenia kapłańskie. Powierzono mu również urząd kaznodziejski.

Benvenuto Tisi da Gorafalo, 1520-30
Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork

Pobożność i gorliwość z jaką odprawiał Mszę św. ściągała do kościołów tłumy wiernych. Szczególnie często modlił się i umartwiał w intencji dusz czyśćcowych. Wiele godzin w ciągu tygodnia spędzał w konfesjonale. W macierzystym klasztorze troszczył się o biednych i często wydawał im posiłki przy furcie.


Św. Mikołaj ożywiający ptaki
Benvenuto Tisi da Gorafalo, ok. 1530r.
Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork


Liczne umartwienia oraz surowe posty mocno osłabiły św. Mikołaja, co zaniepokoiło przełożonych, którzy polecili mu zarzucenie tak surowych praktyk pokutnych. Święty, przygnębiony tym stanem, gorąco modlił się o jakiś znak od Pana Boga, aż w końcu pewnego dnia objawiła mu się Matka Boża ze św. Augustynem, która powiedziała, żeby codziennie spożywał mały chleb, naznaczony znakiem krzyża i pokropiony wodą święconą. To miało wzmocnić jego siły. I tak też się stało. Od tej pory św. Mikołaj idąc do chorego, modlił się przedtem o jego uzdrowienie i zabierał poświęcony chleb. Stąd wziął się zwyczaj błogosławienia i rozdawania przez augustianów wiernym chleba św. Mikołaja. Taki poświęcony chlebek miał uratować miasto przed zarazą.

Benozzo Gozzoli, fresk, 1461-65
Kościół pw. św. Augustyna
San Gamignano, Toskania

Pięć lat po otrzymaniu święceń kapłańskich, w 1275 roku, został przeniesiony do klasztoru w Tolentynie. Wiele energii poświęcił staraniom o pojednanie pomiędzy zwalczającymi się wzajemnie stronnictwami gwelfów (papieskie) i gibelinów (cesarskie). Udało mu się zażegnać konflikt, który wstrząsał miastem od lat. Nadal również niezmordowanie wspierał ubogich, odwiedzał umierających i więźniów.


Św. Mikołaj wskrzesza dziecko
Benvenuto Tisi da Gorafalo
Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork


Dzięki modlitwom zanoszonym przez pobożnego i cichego zakonnika miało miejsce wiele cudownych uzdrowień, w tym wielu dzieci, które tonęły. Często miewał wizje, w których pojawiała mu się Matka Boża i założyciel zakonu, św. Augustyn. W czasie jednej z tych wizji została mu objawiona data jego śmierci. Gdy nadszedł ten dzień, odprawił Mszę św. i wezwał do siebie współbraci, prosząc ich o wybaczenie i modlitwę za niego. Po czym ze spokojem na twarzy wyzionął ducha. Był 10 września 1305 roku.

 Bazylika pw. św. Mikołaja w Tolentynie, Macerata

Został pochowany w kaplicy w przyklasztornym kościele pw. św. Jerzego, w której najczęściej odprawiał Mszę św. Wierni pielgrzymowali do jego grobu, wierząc, że po śmierci jego wstawiennictwo w niebie będzie jeszcze skuteczniejsze niż dotychczas. W 1325 roku papież Jan XXII rozpoczął proces kanonizacyjny, a 15 lat później, w 1340 roku otworzono drewnianą trumnę w której złożono ciało pobożnego augustianina i odkryto, że jest zupełnie nienaruszone. Trumnę wystawiono na widok publiczny. Jednej nocy ktoś potajemnie oderwał ramiona od reszty ciała. Podejrzewano o ten czyn niemieckiego mnicha Teodora, który miał zabrać relikwie do rodzinnego kraju.

Św. Mikołaj chroni miasto przed zarazą
Giovanni di Paolo, 1456r.
Akademie der Bildenden Kunste we Wiedniu

Czyn ten zapoczątkował niezwykłe zjawisko ­– trwające przez ponad 400 lat krwawienie ramion, o czym wyczerpująco informowały zebrane pisemne świadectwa. Ciało, wraz z ramionami, złożono ponownie do grobu. W styczniu 1390 roku papież Bonifacy IX wydał bullę Splendor paternae gloriae, która udzielała odpustu wszystkim pielgrzymom nawiedzającym grób świętego. Kolejnego otwarcia grobu dokonano 100 lat później, przed planowaną kanonizacją Mikołaja z Tolentynu. Ze zdumieniem odkryto, że ciało uległo naturalnemu rozkładowi, a oderwane ręce są nienaruszone, mało tego, zawierały żywą krew. Ciało złożono pod posadzką kaplicy, a ręce umieszczono w srebrnych szkatułach.

Kościół pw. św. Mikołaja z Tolentynu w Rösrath, Nadrenia Płn.

Dnia 5 czerwca 1446 roku, w święto Zesłania Ducha św., papież Eugeniusz IV (również augustianin) uroczyście kanonizował Mikołaja. Z rąk świętego nadal wypływała krew, do końca XV wieku miało to miejsce aż dwadzieścia razy (w 1699 roku krew sączyła się od 20 maja aż do 1 września). Obrusy, którymi wycierano krew niesiono w uroczystych procesjach w dzień wspomnienia świętego oraz w czwartą niedzielę Wielkiego Postu (Laetare).

 Bazylika pw. św. Mikołaja w Tolentynie, Macerata

W latach 20. XX wieku ukończono budowę nowej krypty w bazylice św. Mikołaja i 4 lutego 1926 roku po raz kolejny wydobyto ciało świętego wraz z odciętymi ramionami. Przeprowadzony proces kanoniczny potwierdził autentyczność relikwii, które pobłogosławił papież Pius XI.

W Polsce kult świętego Mikołaja rozpoczął się wraz ze sprowadzeniem augustianów pod koniec XIV wieku. W krakowskim kościele pw. św. Katarzyny i św. Małgorzaty w głównym ołtarzu, pochodzącym z XVII wieku, znajduje się figura świętego, a w neogotyckim ołtarzu w prawej nawie – obraz z jego wizerunkiem.

Potrójne ukoronowanie św. Mikołaja
Antonio Maria Carpenino
Museo Diocesiano w Spezie, Liguria

Patron:
Tolentynu, Genui, Wenecji, Bawarii, brzemiennych kobiet, noworodków, umierających, dusz czyśćcowych (od 1884r.). Wzywany w przypadku zarazy i gorączki.

Ikonografia:
Przedstawiany w czarnym augustiańskim habicie ze skórzanym paskiem, z gwiazdą nad głową lub na piersi. Jego atrybutem jest: lilia (symbol czystości), krucyfiks, kosz z chlebem, trzy ptaki na tacy.

Piero della Francesca
fragm. z poliptyku św. Augustyna
Museo Poldi Pezzoli w Mediolanie, Lombardia

Impresje muzyczne:
Johann Michael Haydn „Missa in honorem sancti Nicolai” MH109 i MH154
Mikołaj Zieleński “Laetentur omnes” (symfonia sacra)

Lektura:
Michael di Gregorio OSA „Święty Mikołaj z Tolentynu – patron dusz czyśćcowych”