.
Święty królewicz (1458-1484).
Urodził się 3 października 1458 roku w Krakowie. Był jednym z trzynaściorga dzieci króla Kazimierza III Jagiellończyka i królowej Elżbiety Rakuszanki, zwanej "matką królów". Para królewska była bardzo pobożna - codziennie słuchała Mszy Świętej, pielgrzymowała do Częstochowy, ufundowała liczne kościoły i klasztory. Mały książę został ochrzczony w drugą niedzielę po Wszystkich Świętych.
Józef Oziębłowski, XIXw.
Do dziewiątego roku życia św. Kazimierza wychowywała matka, w 1467 roku jego nauczycielem został kanonik krakowski Jan Długosz, który wraz z królewskimi synami przebywał na zamku w Starym Sączu. W czasie gdy król Kazimierz III przebywał w Wilnie, królewski nauczyciel zabierał swoich wychowanków do zamku w Miednikach, leżącego niecałe 4km od Wilna.
Jan Matejko, 1869r.
Dom Jana Matejki w Krakowie
W 1471 roku stany węgierskie zniechęcone do Maciej Korwina wysłały poselstwo do króla polskiego, aby im królewicza Kazimierza na króla posłał, zagrażając że jeśli tego nie uczyni, skierują swe poselstwo do Turków. Królewicz wyruszył na Węgry z 12000 zbrojnych pod wodzą Piotra Dunina w październiku tego samego roku, odprowadzany przez króla i panów polskich. Okazało się że Maciej Korwin przeciągnął na swoją stronę znaczną część panów węgierskich i rozłożył się obozem niedaleko Nitry. Wskutek wstawiennictwa papieża Sykstusa IV, który pragnął zgody na Węgrzech, św. Kazimierz na rozkaz ojca wrócił do kraju i zamieszkał w Dobczycach, gdzie do grona nauczycieli młodego królewicza dołączył Kallimach.
Carlo Dolci, 2 poł. XVIIw.
Galeria Pitti we Florencji
Dnia 5 lipca 1472 roku wraz z Kazimierzem III udał się do Krakowa na spotkanie z legatem papieskim Marco Borbo, do którego wygłosił mowę powitalną w języku łacińskim, a jego mądrość i skromność wywarła na posłańcu wielkie wrażenie . W tym samym roku razem z ojcem udał się na pielgrzymkę do Częstochowy, gdzie dom królewski przystąpił do konfraterni paulińskiej.
Królewicz od dzieciństwa odznaczał się nadzwyczajną pobożnością, spędzając wiele godzin na modlitwie. Złożył ślub czystości, umartwiał swe ciało postami, noszeniem włosiennicy i spaniem na gołej ziemi. Żywił szczególne nabożeństwo do Najświętszego Sakramentu i Matki Bożej. Jeśli w nocy zastawał kościół zamknięty, modlił się przed jego drzwiami. Gdy lekarze radzili mu, aby do zachowania zdrowia porzucił ślub czystości i wstąpił w stan małżeński odpowiedział, że woli umrzeć niż cnotę Bogu poślubioną stracić.
Katedra wileńska - kaplica św. Kazimierza, 1623-36
proj. Matteo Castelli
Zmarł w niedzielę przed wschodem słońca, 4 marca 1484 roku w Grodnie, prawdopodobnie na gruźlicę. Został pochowany w grobie pod kaplicą Bogurodzicy w katedrze wileńskiej, tam gdzie za życia najczęściej się modlił. Kiedy w 1604 roku otwarto trumnę znaleziono nienaruszone ciało, z arkuszem na którym spisano ulubiony hymn św. Kazimierza "Omni die dic Mariae" (Duszo moja, rzecz to twoja, co dzień Maryję sławić - tłum. St.Grochowski). W 1623 roku przeniesiono doczesne szczątki królewicza do kaplicy Gasztołdowej (wówczas Chodkiewiczowska), stąd 14 sierpnia1636 roku wniesiono je do kaplicy zbudowanej przez Zygmunta III Wazę i Władysława IV.
Wnętrze kaplicy św. Kazimierza
Dwukrotnie stamtąd były wywożone w obawie przed nieprzyjacielem: w 1659 roku, wróciły do kaplicy po ośmiu latach i po raz kolejny przed wkroczeniem wojsk Karola XII na Litwę w 1702 roku, zostały przewiezione w tajemnicy na Jasną Górę. Powróciły rok później. Sowieci w 1953 roku przekształcili katedrę najpierw w magazyn, wysadzając figury św. Stanisława i św. Kazimierza ze szczytu fasady, a później w salę koncertową i galerię obrazów. Srebrny sarkofag z relikwiami św. Kazimierza przeniesiono do kościoła p.w. św. Piotra i Pawła na Anatokolu. Nabożeństwa w katedrze zaczęto ponownie odprawiać w 1985 roku, choć dopiero w 1989 została rekonsekrowana i odnowiona. Św. Kazimierz do katedralnej kaplicy powrócił dopiero w 1991 roku.
Sarkofag św. Kazimierza
Kaplica św. Kazimierza w katedrze wileńskiej
W 1518 roku Zygmunt I Stary wystąpił do Rzymu z prośbą o kanonizację brata. Wysłano legata papieskiego Zachariasza Ferreri, aby zbadał kult. W 1521 roku papież Leon X kanonizował św. Kazimierza, wysyłając z bullą kanonizacyjną biskupa Erazma Ciołka. Niestety biskup zmarł w drodze, a wszystkie dokumenty zaginęły. Jako, że nie tylko dla papiestwa nastały bardzo burzliwe czasy, dopiero w 1602 roku papież Klemens VIII wydał nową bullę na postawie dokumentów z watykańskiego archiwum, dwa lata później miała miejsce uroczysta kanonizacja w katedrze wileńskiej. Papież Urban VIII pozwolił 14 lutego 1636 roku, aby uroczystość św. Kazimierza jako głównego patrona Litwy obchodzona była w tym kraju z oktawą.
Cud przy trumnie św. Kazimierza, fresk
Michelangelo Palloni, 1692r.
Kaplica św. Kazimierza
Relikwie św. Kazimierza znajdują się również we Florencji, w bazylice
pw. św. Wawrzyńca (San Lorenzo).
Jasna Góra i św. Kazimierz
Komunia Jagiellonów, 1648-50
prac. Tomasza Dolabella
Jasna Góra, Częstochowa
Z okazji swej koronacji król Jan Kazimierz ufundował w 1649 roku ołtarz św. Kazimierza z czarnego marmuru do kaplicy cudownego obrazu, przeniesiono go w 1741 roku do bazyliki jasnogórskiej, po prawej stroni kaplicy św. Pawła Pustelnika. W obrazie ołtarzowym przedstawiono św. Kazimierza adorującego krucyfiks.
Po prawej stronie cudownego obrazu w niszy znajduje się srebrna figura św. Kazimierza, a w srebrnych obramowaniach tablic ołtarzowych z 1894 roku umieszczono wizerunki świętych, wśród których znalazł się i święty królewicz.
W 1792 roku papież Pius VII zatwierdził dla jasnogórskiego klasztoru możliwość korzystania z odpustu w dzień św. Kazimierza, pod zwykłymi warunkami.
Posąg św. Kazimierza znajduje się również na dolnej galerii jasnogórskiej wieży.
Patron:
Polski, Litwy; metropolii wileńskiej, grodzieńskiej, białostockiej i krakowskiej; młodzieży, Radomia (od 1983r.), poznańskiej Śródki, Palermo, belgijskiej Sodalicji Mariańskiej, litewskiego harcerstwa.
Ikonografia:
Przedstawiany jako młodzieniec w stroju książęcym, czasami z Matką Bożą Ostrobramską. Jego atrybutami są: krzyż, lilia, czwórdzielna mitra wielkoksiążęca, różaniec, zwój z widocznym tekstem hymnu "Omni die dic Mariae", herb Jagiellonów.
Inspiracje literackie:
Franciszek Karpiński "O św. Kazimierzu Królewiczu"
Władysław Syrokomla "Hymn do św. Kazimierza"
Rzeźba ludowa na wsi litewskiej
Inspiracje muzyczne:
Aleksander Scarlatti "San Casimiro re di Polonia" (oratorium)
Varia:
W Wilnie w dzień św. Kazimierza od czterystu lat urządzany jest jarmark odpustowy tzw. Kaziuki. Z inicjatywy mieszkańców Wilna i ich potomków podobne jarmarki urządzane są w Gdańsku, Szczecinie i Poznaniu. Zaczynają się Mszą Świętą, potem przez ulice miast idą barwne korowody królewskie. Litewskie przysmaki można nabyć na kaziukowych kiermaszach.
Kaziuki w Poznaniu
W 1960 roku Kawalerowie Maltańscy wybrali św. Kazimierza na swojego patrona.
Na ołtarzu przed trumną w kaplicy św. Kazimierza w wileńskiej katedrze znajdował się mały obrazek pochodzący z około 1520 roku, przedstawiający Świętego z trzema rękami. Legenda mówi, że ręka zamalowywana kilkakrotnie przez malarza, za każdym razem wyłaniała się spod farby, co uznano za znak Boży i pozostawiono w takim stanie.
Przysłowia:
Na św. Kazimierza wyjdzie skowronek spod perza.
Na św. Kazimierza czajka przybieża.
Na święty Kazimierz dzień z nocą zmierz.
Na święty Kazimierz już nie zmarzniesz.
Jeśli w św. Kazimierz pogoda, to na kartofle uroda.
Na św. Kazimierza zima do morza zmierza.
Na św. Kazimierza pokój dla łowców i zwierza.
Kościół pw. św. Marka w Bottineau, Dakota Płn.
Lektura:
F.Papee "Święty Kazimierz królewicz Polski" (Biblioteka Macierzy Polskiej, Lwów 1909)
K.R.Prokop "Św. Kazimierz Jagiellończyk" (WAM, 2008)
.
Posty
