Św. Melchior

 .

Jeden z mędrców ze Wschodu, którym gwiazda objawiła drogę do Dzieciątka Jezus. Przybył wraz z Baltazarem i Kacprem z terenów dzisiejszego Iranu, wyznaczając Betlejem jako miejsce narodzin Chrystusa na podstawie proroctwa w Księdze Micheasza.  Po drodze wstąpili na dwór Heroda, który w Jezusie upatrywał rywala.

Pokłon Trzech Króli (św. Melchior klęczy)

Jean Bourdichon, XVw.

Luwr w Paryżu

Królowie złożyli to co mieli najcenniejszego w darze: złoto będące symbolem mądrości, kadzidło jako symbol modlitwy i mirrę - samoopanowania. Złoto - jako królowi, kadzidło jako Bogu, a mirrę - zapowiedź męczeńskiej śmierci jako człowiekowi. Według legend Melchior miał złożyć w darze złoto. Oddali również pokłon Jezusowi i Maryi.

Podczas snu otrzymali wskazówkę, aby do domu wracali inną drogą i nie spotykali się z Herodem. Legenda mówi, że zostali wyświęceni na biskupów przez
św. Tomasza Apostoła.

Sen i droga powrotna Trzech Króli

Ewangeliarz ze Speyer, ok. 1220r.

Badische Landesbibliotek w Karlsruhe

Ewangelia wg św. Mateusza (Mt 2, 1-12) nie podaje imion Mędrców. Pierwszy raz pojawiły się one ok. 520 roku na mozaice w kościele San Apollinare Nuovo w Rawennie (Balthassar, Melchior, Gaspar), te same imiona podaje wiek później
św. Beda Czcigodny.

Z "Żywotu biskupa Eustorgiusza" wiadomo, że cesarzowa św. Helena odkryła szczątki królów w IV w. w Jerozolimie i wysłała je do Konstantynopola. Stamtąd jeszcze w IV w. przewiózł je do kościoła w Mediolanie biskup Eustorgiusz. Jego następca Protazy kazał umieścić cenne relikwie w kamiennym sarkofagu. W 1164r. arcybiskup koloński Rainald Dassel przywiózł do Kolonii cenne relikwie, po zajęciu Mediolanu przez cesarza Fryderyka I Barbarossę.

Ołtarz z relikwiarzem Trzech Króli

Katedra NMP i św. Piotra w Kolonii

Złożono je w złotym sarkofagu wykonanym przez Mikołaja z Verdun w latach 1181-1230. Ma on kształt trzynawowej bazyliki i symbolizuje Boga w Trójcy Świętej. W 1248r. arcybiskup Henryk von Hochstaden położył kamień węgielny pod budowę gotyckiej katedry p.w. św. Piotra i NMP, która miała stać się symbolicznym relikwiarzem dla sarkofagu Trzech Króli. Przetrwał w tym miejscu aż do rewolucji francuskiej, a gdy wojska francuskie zajęły Kolonię kapituła katedralna w tajemnicy wyniosła sarkofag i ukryła go. Wrócił do Kolonii w 1804r.

Podobną wersję historii relikwii opisuje karmelita Jan z Hildesheim w "Historia Trium Regum" z XIV w.

Szymon Czechowicz, XVIIIw.

Gallery of Art we Lwowie

Kult Trzech Króli w Polsce szerzył się od XIV wieku. Kościoły i kaplice pod ich wezwaniem znajdują się m.in. w Kolnie, Pietrzwałdzie, Starej Wsi, Kliczkowie i Radostowie. W gnieźnieńskiej katedrze znajduje się obraz przedstawiający hołd z przełomu XVII i XVIII wieku i srebrna plakieta reliefowa z XVIII wieku. W kościele p.w. NMP w Książnicach Wielkich można zobaczyć scenę pokłonu w poliptyku pochodzącym z pracowni Wita Stwosza.

Antyfonarz papieża Aleksandra VI

Italia, ok. 1492r.

Patron:
Kolonii, podróżujących.

Ikonografia:
Przedstawiany w bogatych, wschodnich szatach. Jego atrybutem jest: złoto, korona.

Pier Pado Olivieri, 1599r., marmur

Kaplica Gaetanich w kościele p.w. św. Pudencjany w Rzymie

Impresje muzyczne:
Johann Sebastian Bach "Epiphany Mass" BWV611/1
Pedro de Escobar "In nativitate et Epiphanie Domini"
Georg Friedrich Handel "Ab Oriente venerunt magi"
Maurice Durufle "Prelude sur l'Introit de l'Epiphanie" (1961)

Edward Burne-Jones, 1880r.

Birmingham Museums and Art Gallery

Varia:
Święto Objawienia Pańskiego (Epifania) jest jednym z pierwszych świąt, jakie Kościół obchodził uroczyście, począwszy od końca IV wieku, oddzielnie od Bożego Narodzenia.


Tradycja święcenia kadzidła i złota wykształciła się na przełomie XV i XVI w, a kredy od XVIII w. Istnieje zwyczaj, że poświęconą kredą w Trzech Króli wypisuje się nad wejściem do domu +C +M +B z bieżącym rokiem - Christus Mansionem Benedicat (niech Chrystus błogosławi temu domowi). Św. Augustyn podaje też inną interpretację tego skrótu: Christus Multuorum Benefactor (Chrystus dobroczyńcą wielu). W Polsce  przyjęło się, iż są to pierwsze litery imion trzech króli.

Michele di Michele Ciampanti, 1470r.

Lindenau-Museum w Altenburgu

Przysłowia:
Na Trzech Króli słońce świeci, wiosna do nas pędem leci.
W święto Trzech Króli każdy się pod kożuchem tuli.
Gdy Trzech Króli mrozem trzyma, będzie jeszcze długa zima.

Lektura:
bł. Jakub de Voragine "Złota legenda"
.