.
Święty biskup i męczennik (1030-1079).
Jan Długosz "Vitae episcoporum Cracoviensum", 1535r.
Urodził się 26 lipca 1030 roku w Szczepanowie, nieopodal Bochni, w rodzinie Bogny
i Wielisława. Nauki pobierał w szkole katedralnej w Krakowie, później udał się na studia za granicę. Niektóre źródła (w tym Acta Sanctorum) podają, że studiował w Paryżu, inne zaś że uczył się w jednym z lotaryńskich klasztorów. Z zagranicy powrócił w 1061 roku, święcenia kapłańskie przyjął pięć lat później. Biskup Lambert II Suła mianował św. Stanisława kanonikiem krakowskim, a później wyznaczył na swojego następcę. W 1072 roku, za zgodą króla Bolesława Śmiałego, został konsekrowany na biskupa krakowskiego.
Witraż z klasztoru oo. Dominkanów, XIIIw.
Muzeum Narodowe w Krakowie
Jako biskup był w napominaniu surowy, pamiętał o wdowach i sierotach, był wrogiem nocnych uczt połączonych z pogańskimi śpiewami, potępiał wypasanie chłopskich łąk przez dworzan i rycerzy.
W swojej rodzinnej wsi wystawił drewniany kościół ku czci św. Marii Magdaleny, który dotrwał do XVIII wieku. Dla biskupstwa krakowskiego nabył wieś Piotrawin na prawym brzegu Wisły. Przed sądem książęcym wygrał spór o wieś ze spadkobiercami zmarłego właściciela. Legenda głosi, że dla uwiarygodnienia dokumentu przed sądem, biskup prosił na grobie zmarłego, aby mu pomógł udowodnić niewinność.
Ku zdumieniu św. Stanisława rycerz Piotr wstał z grobu, żeby stanąć przed sądem. Wobec tak niezwykłego świadectwa król uniewinnił biskupa.
Dzięki poparciu króla, udało mu się u papieża św. Grzegorza VII wyjednać wskrzeszenie metropolii gnieźnieńskiej, co umożliwiło pozbawienie metropolii magdeburskiej roszczeń do władzy nad diecezjami polskimi.
Zabójstwo św. Stanisława
Tryptyk ołtarzowy, fragm., 1500r.
Kościół p.w. św. Stanisława w Bielsku-Białej
Jednocześnie narastał konflikt biskupa z królem. Św. Stanisław niejednokrotnie upominał Bolesława Śmiałego za za sianie publicznego zgorszenia i niewłaściwe postępowanie wobec poddanych. Wincenty z Kielczy w "Vita minor" i Wincenty Kadłubek podają, że gdy król Bolesław Śmiały był na wyprawie kijowskiej z wojskiem, część żon zdradziła mężów, a niektórzy ze sług zbuntowali się i zajęli posiadłości rycerzy. Gdy ci się o tym dowiedzieli, wbrew królewskiej woli, powrócili do kraju
i pobili buntowników, poddali ich z wiarołomnymi żonami surowym karom.
Król rozgniewany, mścił się srodze na żołnierzach i żonach. Św. Stanisław nie mogąc upominaniem odwieść króla od okrucieństwa, rzucił na niego klątwę. Wtedy Bolesław kazał swoim trzem dworzanom, aby Świętego odprawiającego Mszę Świętą w kościele p.w. św. Michała na Skałce, pojmali. Gdy ci nie mieli śmiałości, aby pojmać biskupa, król sam zamordował św. Stanisława, dnia 11 kwietnia 1079 roku. Ciało męczennika kazał poćwiartować, co też słudzy jego uczynili.
Apoteoza św. Stanisława
Wojciech Gerson, XIXw.
kolekcja prywatna
Wstępne kroki w sprawie kanonizacji św. Stanisława podjął papież św. Grzegorz VII, ale ze względu na trudną sytuację papiestwa i rozbicie dzielnicowe Polski nie udało się jej doprowadzić do końca. Ponownie kanonizacją zajął się w 1229 roku biskup
bł. Iwo Odrowąż, starania te kontynuował biskup bł. Jan Prandota. Na polecenie biskupa Odrowąża dominikanin Wincenty z Kielczy napisał żywot Świętego, a za biskupa Prandoty sporządzono księgę cudów. W roku 1250 papież Innocenty IV wyznaczył specjalną komisję do przeprowadzenia procesu. W jej skład wchodził arcybiskup gnieźnieński Pełka (Fulko), biskupa wrocławskiego Tomasza I i opata lubiąskiego Henryka. Sporządziła ona protokół z którym w 1251 roku do Rzymu wysłani zostali doktor dekretów, mistrz Jakub ze Skarszewa, mistrz Gerard, dominikanie i franciszkanie. Papież zlecił uzupełnienie prac komisji i wysłał do Polski franciszkanina, Jakuba z Velletri, aby ponownie zbadał księgę cudów i sprawdził czy kult był oddawany nieprzerwanie.
Kanonizacja św. Stanisława
Tryptyk ołtarzowy, fragm., 1500r.
Kościół p.w. św. Stanisława w Bielsku-Białej
Po rewizji procesu w roku 1253 wyruszyło do Rzymu nowe poselstwo, w którym oprócz kanoników Jakuba i Goźwina, brali udział również świadkowie cudów za wstawiennictwem św. Stanisława. Kanonizacja miała miejsce 17 września 1253 roku w kościele p.w. św. Franciszka w Asyżu. Polscy dostojnicy kościelni otrzymali od papieża Innocentego IV bullę kanonizacyjną. Na następny rok biskup Prandota wyznaczył uroczystość podniesienia relikwii i ogłoszenie jego kanonizacji w Polsce.
Uroczystość odbyła się 8 maja 1254 roku. Stąd właśnie liturgiczny obchód ku czci św. Stanisława w Polsce przypada na 8 maja. W ten dzień należało się wstrzymać od pracy fizycznej, nauki i rozpraw sądowych.
Zabójstwo św. Stanisława
Bazylika p.w. św. Jozafata w Milwaukee, Wisconsin
Oficjum i Msza o św. Stanisławie do 1600 roku odprawiane były tylko w Polsce. Papież Klemens VIII rozciągnął je na cały Kościół. Kościół powszechny uroczystość św. Stanisława obchodził 7 maja, po reformie kalendarza w 1969 roku - 11 kwietnia.
Katedra Wawelska
Kult św. Stanisława
Dziesięć lat po śmierci biskupa przeniesiono jego ciało do kaplicy Katedry Wawelskiej. Pierwszą srebrną trumnę na relikwie św. Stanisława ufundowała św. Kinga. Przetopiono ją później i użyto do wykonania obecnej. Do XVII wieku przez małe okienko kaplicy pokazywano wiernym relikwie ręki.Król Zygmunt I Stary ufundował w 1512 roku srebrny ołtarz ze scenami męczeństwa. Konfesja św. Stanisława pochodzi z lat 1626-29, gdzie pod kopułą wsparta na barkach czterech aniołów spoczywa trumna z 1671 roku pokryta scenami z życia św. Stanisława). Baldachimowy ołtarz
św. Stanisława nazywany jest "Ołtarzem Ojczyzny".
Relikwiarz na głowę św. Stanisława, ok. 1504r.
Dar Elżbiety Rakuszanki
W skarbcu Katedry znajduje się złoty relikwiarz na kości ramienia, dar kanclerza Tomasza Zamoyskiego z 1632 roku. Przechowywane są również dwa relikwiarze na kości czaszki, jeden z nich ofiarowała w 1424 roku królowa Zofia Holszańska, żona Władysława Jagiełły, jako wotum koronacyjne. Drugi, pochodzący z 1504 roku, ufundowała Elżbieta Rakuszanka, żona Kazimierza Jagiellończyka, wykonany ze złota i wysadzany drogimi kamieniami jest noszony w czasie corocznej procesji ku czci
św. Stanisława.
Ornat ze scenami z życia św. Stanisława, 1503r.
W ostatnim dolnym kwadracie preteksty znajduje się herb fundatora - Szreniawa
Grób św. Stanisława był celem pielgrzymek, gdzie proszono i dziękowano za otrzymane łaski. Złożono tu sztandary zdobyte pod Płowcami, Grunwaldem i chorągiew tureckiego wezyra z odsieczy wiedeńskiej.
Msza Św. w 750-lecie kanonizacji św. Stanisława, 10 maja 2003r.
Legat papieski kard. Józef Ratzinger i kard. Henryk Gulbinowicz
Po kanonizacji kult, który rozwijał się w Krakowie, rozszerzył się na wszystkie dzielnice Polski, a także na Czechy i Węgry, a relikwiami Świętego obdarzono znaczniejsze kościoły w całej metropolii gnieźnieńskiej. W XIII wieku wizerunek Świętego pojawia się na pieczęciach kapituły krakowskiej, Krakowa, biskupów i Leszka Czarnego. W XV wieku do "Bogurodzicy" dodano strofę o św. Stanisławie. Kościoły pod jego wezwaniem budowano w całej Polsce, na Spiszu, Orawie, a także na ziemiach wschodnich.
Od XV wieku wraz ze św. Wojciechem jest patronem Gniezna, a razem ze św. Florianem patronem Krakowa.
Romańska chrzcielnica w kościele p.w. św. Marii Magdaleny i św. Stanisława
Niektóre źródła podają, że mógł w niej być chrzczony św. Stanisław
W Szczepanowie znajduje się kościół zbudowany w XVI wieku w miejscu, gdzie był dom rodzinny św. Stanisława, miejsce to opisywali m.in. Wincenty Kadłubek i ks. Piotr Skarga. Dom później zamieniono na kaplicę, a w 1781 roku wybudowano mały kościół, ufundowany przez Stanisława Lubomirskiego. Według tradycji Święty miał przyjść na świat w zagajniku dębowym, a obmyto go w pobliskim źródełko. W tym miejscu wystawiono drewnianą kaplicę z 1596 roku, po zniszczeniu jej w 1780, ks. Wojciech Bobek w 1861 roku zbudował murowaną, z jednym ołtarzem opartym o pień dębu. W kaplicy znajduje się obraz Narodzenia św. Stanisława z XVI wieku. Obok znajduje się studnia, której woda uznawana jest za cudowną.
Tarnowska wieś Pustynia była w XV wieku szczególnym miejscem kultu św. Stanisława, o czym wspomina w swojej kronice Jan Długosz. Znajdowało się w niej również studzienka z cudowną wodą (zasypana w XX wieku). Drewniany kościół z XVII wieku przeniesiono niedawno do Kozłowa, gdzie pełni funkcje kaplicy cmentarnej.
Kościół p.w. św. Stanisława w Górecku Kościelnym
Górecko Kościelne na Lubelszczyźnie to kolejne miejsce kultu św. Stanisława. W 1648 roku Święty objawił się dwóm mężczyznom, którzy schronili się tutaj w czasie gdy Chmielnicki oblegał Zamość. Wyznaczył miejsca na trzy kaplice (dwie poświęcono św. Stanisławowi) i kościół, które wkrótce wystawiono ku chwale Bożej. Pieczę nad nimi oddano franciszkanom konwentualnym z pobliskiego Zamościa. Na początku XVIII wieku Szwedzi spalili kościół i obie kaplice. Dzięki pomocy ordynata Jakuba Zamojskiego w 1768 roku wzniesiono nowy kościół. W modrzewiowym kościele z XVII wieku znajdują się relikwie, które w 1968 roku kardynał Karol Wojtyła podarował parafii. W obu kaplicach odprawiana jest nowenna do Świętego, a 8 maja w kapliczce nad rzeką Szum biskup odprawia uroczystą Mszę Świętą, a po niej procesja przechodzi do drugiej kaplicy
Kościół p.w. św. Stanisława w Rzymie
W Rzymie znajduje się kościół poświęcony św. Stanisławowi, Santo Stanislao dei Polacchi. Został on przebudowany i bogato wyposażony przez kardynała Stanisława Hozjusza w 1580 roku, po przyznaniu kościoła przez papieża Grzegorza XIII. Przy kościele znajdował się dom pielgrzyma i młodzieży polskiej przebywającej w Rzymie na studiach teologicznych. Kościół i wyposażenie, zostało zdewastowane przez wojska francuskie. Obecnie opiekują się nim księża chrystusowcy (Towarzystwo Chrystusowe dla Polonii, TChr).
Order św. Stanisława
Król Stanisław August Poniatowski ustanowił Order św. Stanisława dnia 7 maja 1765 roku, nadawane w Rzeczpospolitej Obojga Narodów, Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim. Po 1918 roku odznaczenie nie restytuowane przez władze II Rzeczypospolitej. Order był nadawany co roku, 8 maja, w kościele p.w. Świętego Krzyża w Warszawie.
Sanktuarium Męczeństwa św. Stanisława na krakowskiej Skałce
Pierwszy kościół wybudowano tutaj na początku Xi wieku, z fundacji Kazimierza Wielkiego wzniesiono kościół gotycki, a obecna barokowa świątynia pochodzi z lat 1734-1751. W ołtarzu bocznym znajduje się obraz św. Stanisława w srebrnej sukience z XVII wieku, a pod nim kawałek pnia, na którym miało być poćwiartowane ciało biskupa. Po prawej stronie ołtarza wmurowano tablicę z trzema oszklonymi otworami, w których znajdują się zatarte ślady krwi św. Stanisława. Łaciński napis głosi: "Przystań przechodniu, biskup święty krwią swoją mnie zrosił". W skarbcu kościoła znajduje się wiele cennych relikwiarzy, a w podziemiach złożono sarkofagi ludzi zasłużonych dla Polski.
Z Wawelu na Skałkę pielgrzymowali królowie, najczęściej w wigilię obrzędów koronacyjnych. Pierwszym królem, który odbył taką pielgrzymkę był Władysław Łokietek. Dziwnym zbiegiem okoliczności nie uczynili tego tylko dwaj królowie noszący imię Świętego: Stanisław Leszczyński i Stanisław August Poniatowski.
Procesja w 1936 roku...
... i obecnie.
Od średniowiecza odbywa się uroczysta procesja z Katedry Wawelskiej na Skałkę,
w czasie której niesiony jest relikwiarz podarowany przez Elżbietę Rakuszankę.
Sadzawka św. Stanisława w maju 1927 roku
Obok kościoła znajduje się sadzawka w kamiennym obramowaniu z XVII wieku,
a pośrodku stoi posąg św. Stanisława z 1731 roku. Według legendy wpadł do niej palec Świętego, a wodę z sadzawki uznawano przez wieki za cudowną. W 1903 roku sadzawka została zniszczona i wyschła, ale już cztery lata później wykonano odwiert na głębokość 67m i woda znowu zaczęła płynąć. W czasie okupacji Niemcy zdemontowali pompę, a otwór szczelnie zamknęli. Aż do 2004 roku pompa nie była użytkowana.
Patron:
Polski, Gniezna, Krakowa, Siedlec (od 1994), archidiecezji krakowskiej i warszawskiej, diecezji kieleckiej, lubuskiej, płockiej, sandomierskiej i tarnowskiej.
Ikonografia:
Przedstawiany w stroju biskupa lub w czasie męczeńskiej śmierci, wskrzeszenie Piotrowina. Jego atrybutem jest: mitra, paliusz, pastorał, palma, orły, miecz.
Impresje muzyczne:
Wincenty z Kielczy "Historia gloriosissimi Stanislai" (1253, oficjum)
Mikołaj Zieleński "Ortus de Polonia Stanislaus" (motet)
Mikołaj Zieleński "Ego sum pastor bonus (In festo Sancti Stanislai)"
Johann Heinrich Schmelzer "Missa sancti Stanislai"
Henryk Mikołaj Górecki "Beatus vir" (1979)
Henryk Jan Botor "In honorem sancti Stanislai" (1991)
Suma pontyfikalna w 900 rocznicę urodzin św. Stanisława, maj 1936r.
Kardynał August Hlond
Varia:
W 1963 roku biskup krakowski Karol Wojtyła podjął decyzję o zbadania przez specjalistów medycyny sądowej czaszki św. Stanisława. Stwierdzono, że czaszka należała do mężczyzny około czterdziestoletniego, nosiła ślady po siedmiu cięciach mieczem. Badanie to potwierdza opis Wincentego Kadłubka.
Na wsiach polskich był zwyczaj wysiewania lnu przed św. Stanisławem.
Przysłowia:
Na św. Stanisława rośnie koniom trawa.
Na św. Stanisława żytko kieby trawa.
O św. Stanisławie
Św. Stanisław żył tylko dla Boga, całkowicie oddany ludziom i trosce o powierzoną sobie owczarnię, za przykładem Boskiego Pasterza, który był mu wzorem aż po ostatnie dni życia. Nie szczędził trudów, nie zrażał się żadnymi przeszkodami, byle tylko obyczaje społeczeństwa i jednostek oprzeć na zasadach Ewangelii.
Pius XII - List apostolski z okazji 700-lecia kanonizacji św. Stanisława
Lektura:
Zofia Kossak "Boże motory", "Kielich krwi" i "Zlecenie"
.
Posty
